Kompleks Edypa - co to jest i czy jest niebezpieczne?

Tytułowy Edyp z tragedii Sofoklesa był władcą Teb. Bogowie rzucają jednak na miasto klątwę i król postanawia odkryć jej przyczynę i rozwiązać zagadkę. Z każdym swoim krokiem jest jednak bliżej odkrycia tragicznych faktów i wypełnienia przepowiedni, która jest de facto rozwiązaniem zagadki.

Edyp, nie znając swoich rodziców, zabija nieświadomie swojego ojca, myśląc, że to przydrożny pasterz. Następnie żeni się ze swoją matką i ma z nią dzieci. Po okryciu prawdy, bohater pozbawia się wzroku i ucieka z Teb, a jego matka i żona zarazem popełnia samobójstwo.

Sensem tej historii jest klątwa, której bohater stara się uniknąć i nieświadomie popełnia okrutne błędy, które przybliżają go do tragicznego końca.

Według psychoanalityków kompleks Edypa to zespół negatywnych uczuć do ojca, fantazji o jego śmierci, o zabiciu go, a także związanego z tym poczucia winy, lęku przed karą. Odgrywa to bardzo ważną rolę w kształtowaniu się osobowości mężczyzny, nierozwiązany kompleks Edypa staje się przyczyną późniejszych zaburzeń, problemów małżeńskich, rodzinnych i społecznych

Według twórcy psychoanalizy, kompleks Edypa najczęściej rozwija się u chłopców między 4. a 6. rokiem życia, w fazie fallicznej. W tej fazie zainteresowania erotyczne, związane dotąd tylko z własnym ciałem, zaczynają oddzielać się od dziecka i kierować na inne osoby, przede wszystkim na opiekunów, w przypadku chłopców na osobę matki.

Z koncentracją na jednym z rodziców wiąże się negatywny stosunek do drugiego, zazdrość i odrzucenie. Kiedy dziecko szczególnym przywiązaniem zaczyna darzyć rodzica przeciwnej płci, rywalizuje z rodzicem tej samej płci. Kiedy kilkuletni chłopiec zauważa, że matka nie jest wyłącznie jego własnością, w walce o jej względy ojciec staje się rywalem. Chłopiec zaczyna mieć sprzeczne odczucia wobec ojca, nienawidzi go, bo odbiera mu matkę, ale również kocha i zaczyna podziwiać go i naśladować.

Współczesna psychologia nieco inaczej postrzega zjawisko kompleksu Edypa, niż robił to Freud. Dziś zaburzenie to określane jest bardziej jako lęk przed utratą matki albo miłości z jej strony. Z tego powodu może brać się zazdrość wobec ojca, nie z pobudek erotycznych.

Freud uważał, że poprawne rozwiązanie tego konfliktu leży wręcz u podłoża moralności człowieka i rozwoju superego, powstawania u niego pewnych wzorów i ideałów. Nazwa kompleksu Edypa ma swój początek w starożytnej legendzie o Edypie, królu Teb, który poślubił własną matkę i zabił swojego ojca, nie będąc świadomym kim są te osoby.

Najczęściej kompleks Edypa mija samoistnie, kiedy dziecko dojrzewa i zaczyna lepiej rozmieć otaczający je świat. Czasem jednak może sie okazać, że przyniesie on wiele negatywnych skutków i należy szybko podjąć odpowiednie kroki.

Podstawą uwolnienia się od zespołu negatywnych uczuć jest poprawne rozpoznanie ich i określenie ich przyczyny. Niezbędna tutaj będzie pomoc psychoanalityka i psychoterapeuty.