Ćwiczenia na szybkie czytanie

Ćwiczenia na szybkie czytanie nie tylko poprawiają tempo odkodowania znaków graficznych w tekście, ale przede wszystkim trenują możliwości poznawcze człowieka. Dzięki metodom szybkiego czytania ulegają poprawie pamięć, koncentracja uwagi, logiczne myślenie, zdolność rozumienia czytanego tekstu, umiejętność selekcji materiału oraz antycypacji, czyli przewidywania. Niektóre techniki koncentrują się na ćwiczeniu mięśni gałek ocznych, jeszcze inne na eliminacji zjawiska regresji lub subwokalizacji.

1. Jak szybko czytać ze zrozumieniem?

W dobie XXI wieku, w którym dane treści szybko się dezaktualizują, a otoczenie wymaga natychmiastowego przystosowania się do zmieniających się warunków, rośnie popularność technik szybkiego uczenia się. Zazwyczaj człowiek podczas czytania obciąża lewą półkulę mózgu, bo w niej mieszczą się ośrodki rozumienia mowy i słów. Kurs szybkiego czytaniaoraz wszelkie systemy mnemoniczne bazują na synergii obu półkul mózgowych, a więc łączą efekty pracy logicznej i szczegółowej lewej półkuli mózgu z wynikami pracy prawej półkuli, odpowiedzialnej m.in. za twórczość, marzenia, intuicję i ogólne spostrzeganie (Gestalt).

Każda nauka, w tym nauka szybkiego czytania, zazwyczaj rozpoczyna się od wstępu teoretycznego. By móc przejść do praktycznych ćwiczeń, należy rozumieć, na jakiej zasadzie funkcjonuje mózg, w jaki sposób przebiega odkodowanie zaszyfrowanego w postaci liter tekstu i jakie czynniki decydują o tempie, dynamice i rytmie czytania. Zazwyczaj wyjaśnia się ludziom podstawowe zasady szybkiego czytania, do których należą:

• koncentracja uwagi – ogniskowanie uwagi i ignorowanie dystraktorów,
• pojemność pamięci – zdolność rozumienia i zapamiętywania znaczenia słów,
• antycypacja – przewidywanie tekstu na podstawie kształtu i długości wyrazów,
• pole widzenia – zdolność obejmowania wzrokiem całego tekstu naraz,
• redukcja liczby fiksacji wzroku – zmniejszanie ilości zatrzymań wzroku na poszczególnych fragmentach tekstu,
• unikanie regresji – tłumienie zjawiska cofania się do wcześniej przeczytanych linijek,
• unikanie fonetyzacji – hamowanie powtarzania na głos lub w myślach czytanych słów.

2. Organizacja miejsca do czytania

Zanim przejdzie się do nauki szybkiego czytania, należy zadbać o optymalne warunki i wygodne miejsce pracy. O czym warto pamiętać?

• Zadbaj o odpowiednie światło, najlepiej naturalne, umieszczone z tyłu, w przypadku osób praworęcznych po lewej stronie.
• Wycisz pomieszczenie, w którym czytasz. W tle może jedynie pobrzmiewać muzyka klasyczna, pobudzająca mózg do pracy.
• Pamiętaj o odpowiedniej pozycji przy siedzeniu – nie garb się, nie leż ani nie wyciągaj nóg. Plecy powinny być wyprostowane, lekko odchylone do tyłu, stopy na podłodze, uda równoległe do podłoża. Wzrok powinien padać na książkę pod kątem 90 stopni.
• Uporządkuj stół, na którym czytasz. Im mniej niepotrzebnych rzeczy wokoło, tym lepiej, gdyż twoja uwaga nie ulegnie rozproszeniu.
• Nie ignoruj oznak zmęczenia, rób przerwy podczas czytania, ale w czasie pauzy nie oglądaj telewizji.
• Dbaj o kondycję oczu. Gdy zaczynają boleć, zacznij nimi intensywnie mrugać, kreśl wzrokiem różne figury geometryczne, patrz w dal na coś zielonego albo w kierunku, w którym normalnie się nie patrzy, np. skośnie lewo w dół.

3. Jak obliczyć efektywność czytania?

Nauka szybkiego czytania to nie tylko tempo, ale i jakość, czyli poziom rozumienia tekstu. Sceptycy szybkiego czytania często wysuwają argument, że szybko czytać znaczy nic nie rozumieć i nie pamiętać. Nic bardziej mylnego! Na treningach szybkiego czytania opracowano nawet matematyczne wzory, służące obliczaniu efektywności czytania. Oto niektóre z nich:

• prędkość czytania, czyli słowa na minutę (SNM) = (liczba przeczytanych słów x 60)/czas czytania [s]
• wskaźnik rozumienia tekstu (WRT) wyrażony w % = (liczba poprawnych odpowiedzi w teście do przeczytanego tekstu/ilość wszystkich pytań) x 100
• efektywność czytania (EC) = prędkość czytania (SNM) x wskaźnik rozumienia tekstu (WRT).

4. Metody szybkiego czytania

Szybkie czytanie to nie tylko umiejętność sprawnego i harmonijnego przebiegania wzrokiem po linijkach tekstu. Ćwiczenia szybkiego czytania doskonalą także koncentrację uwagi, pamięć, redukują ilość zatrzymań wzroku i regresji, ćwiczą antycypację. Każda z tych zdolności wymaga innego repertuaru zadań i zestawu ćwiczeń. Niżej przedstawiono niektóre techniki, które wykorzystuje się na kursach szybkiego czytania.

• Tablice liter – zadanie polega na rozpoznawaniu kolejnych par liter bez odrywania wzroku od kropki umieszczonej w centrum.

R • B	Q • N	O • L
V • Y	8 • G	S • D
W • 1	O • J	A • E
d • z	l • q	ł • r

• Ćwiczenia z kropką – służą rozwijaniu koncentracji uwagi i poszerzaniu pola widzenia, a polegają na wpatrywaniu się w kropkę w taki sposób, by zobaczyć litery wokół niej. Wówczas wykorzystuje się peryferyjne pole widzenia.
• Ćwiczenia skokowe z kropką – pod każdym wersem umieszcza się 2-3 kropki, nad którymi należy zatrzymać się podczas czytania. Ćwiczenie służy redukcji ilości fiksacji wzroku.
• Podział kartki – stronę książki dzieli się na dwie lub trzy części, np. za pomocą ołówka albo linijki. Następnie czyta się tekst, robiąc tylko 2-3 zatrzymania wzroku według podziału.
• Podział na kolumny – ćwiczenie podobne do poprzedniego, tyle że do podziału tekstu używa się edytora. Podział można robić na różne części (najczęściej 2-3).
• Poszerzanie słownika – ćwiczenia koncentrują się na nauce słownictwa, np. wypisuje się synonimy lub antonimy do podanych wyrazów, znajduje się wyrazy pokrewne albo układa z rozsypanych liter jak największą ilość możliwych słów. Metoda ta rozwija także antycypację.
• Tablice Szulca – zwiększają pojemność uwagi i poprawiają zdolność zapamiętywania. Zadanie polega na rozpoznawaniu wszystkich cyfr (liczb) umieszczonych w polach bez odrywania wzroku od liczby w środkowym polu kwadratu. Ćwiczenie można utrudnić poprzez uporządkowanie liczb od najmniejszej do największej.

2	11	25	20	19
18	23	9	1	15
21	8	03	22	5
7	16	14	6	24
12	4	10	17	13

• Piramidy słów – ćwiczenie służy poszerzaniu poziomego pola widzenia. Wodząc wzrokiem z góry na dół, wzdłuż wyobrażonej linii, trzeba przeczytać wyraz jednym spojrzeniem. Moment, w którym konieczne jest skierowanie wzroku na bok, wyznacza aktualną szerokość pola widzenia.
• Znajdź i podkreśl – zadanie polega na jak najszybszym odszukiwaniu w teście żądanych słów, liter lub cyfr. Ćwiczenie rozwija umiejętność selekcji materiału, np. odpowiedz, jaka cyfra najczęściej się powtarza w danym ciągu: 721 012 951 353 312 842 901 742 109.
• Zasłanianie fragmentów tekstu – metoda ta służy rozwijaniu antycypacji, czyli umiejętności odgadywania wyrazów na podstawie pierwszych liter czy budowy słowa.
• Praca ze wskaźnikiem – czytając dowolny tekst, należy wskazywać go wskaźnikiem (długopisem, patyczkiem, palcem), co pozwala skoncentrować uwagę i przyspiesza tempo czytania o 30%. Dodatkowo użycie wskaźnika eliminuje podstawowe błędy podczas czytania, jak błądzenie, regresja i fonetyzacja. Wyróżnia się dwie podstawowe techniki wodzenia: liniową oraz punktową.
• Eliminowanie fonetyzacji – by przestać powtarzać czytane słowa w myślach lub na głos, można wystukiwać rytm za pomocą długopisu albo liczyć w myślach.
• Ćwiczenie „Y” – polega na czytaniu tekstu ułożonego w kształt litery „Y”. Ćwiczenie zmniejsza ilość przeskoków wzroku w tekście.
• Gimnastyka oka – polega na wzmacnianiu mięśni gałek ocznych, np. poprzez odrysowywanie za pomocą wzroku różnych figur geometrycznych – raz zgodnie, a raz przeciwnie do ruchu wskazówek zegara.

Jak szybko czytać? Powyższe przykłady ćwiczeń mogą być źródłem inspiracji do samodzielnej praktyki w celu usprawnienia tempa czytania. Trening czytania czyni mistrza! Pozytywna motywacja i systematyczna praca to połowa sukcesu. Mając bazę teoretyczną, trzeba przejść do praktyki – wykształcić umiejętności i formować nawyki fotograficznego czytania.