Nauka szybkiego czytania

Nauka szybkiego czytania cieszy się coraz większym zainteresowaniem. W dobie XXI wieku, w którym ludzie są zalewani masą informacji, liczą się sukces i kompetencja, trzeba pracować szybko, na najwyższych obrotach i umieć sprawnie selekcjonować docierające wiadomości. W Europie Zachodniej już od dawna prowadzone są treningi szybkiego czytania (ang. speed reading), gdyż postęp cywilizacyjny sprawia, że w ciągu roku 10% informacji ulega dezaktualizacji. Jeżeli chce się być na bieżąco z nowinkami, należy czytać więcej i szybciej.

1. Umiejętność szybkiego czytania

Kursy szybkiego czytania nie są adresowane jedynie do studentów i uczniów, którzy muszą przyswajać tony materiału, by przygotować się do sprawdzianów, kolokwiów czy egzaminów. Szybkie czytanie przydaje się każdemu człowiekowi - tym bardziej, że współczesny świat wymaga szybkiej orientacji i adaptacji do ciągle zmieniających się warunków.

Nauka szybkiego czytania przynosi wiele korzyści. Oprócz tego, że można zaoszczędzić więcej wolnego czasu na relaks i odpoczynek, szybkie czytanie umożliwia sprawniejsze przyswajanie wiadomości, lepszą selekcję materiału, ćwiczenie pamięci, logicznego myślenia i poprawę koncentracji uwagi.

Nauka czytania to podstawowa umiejętność, jaką musi opanować cywilizowany człowiek. Małe dzieci od pierwszych dni w szkole uczą się alfabetu i czytania. Przeciętny człowiek czyta z prędkością około 250 słów na minutę. Mistrzowie szybkiego czytania osiągają rezultaty rzędu 2000 słów na minutę, a w 2002 roku Kamila Kornet ustanowiła rekord świata wynikiem 46 486 słów na minutę. Czytanie to złożony proces psychofizyczny, który polega na odkodowaniu znaków graficznych tekstu, zrozumieniu ich znaczenia i zapamiętaniu, a przy głośnym czytaniu dochodzi jeszcze fonetyczna interpretacja.

2. Na czym polega trening szybkiego czytania?

Nauka szybkiego czytania koncentruje się na rozumieniu treści poprzez ukierunkowanie całej energii czytającego na globalne „uchwycenie idei”, a nie pokonywanie technicznych trudności związanych z czytaniem. Stopień rozumienia czytanego tekstu zależy, oczywiście, od stylu autora, poziomu wysycenia tekstu informacjami, wiedzy oraz doświadczenia czytelnika. Warto pamiętać, że podstawą sukcesu w każdym działaniu jest odpowiedni stopień motywacji i zaangażowania czytającego, a zatem wewnętrzna potrzeba i chęć opanowania sztuki szybkiego czytania może przyczynić się do szybkich rezultatów.

Aby zacząć naukę szybkiego czytania, trzeba mieć świadomość, od jakich czynników zależą biegłość percepcji i dynamika czytania, a co przyczynia się do wolniejszego tempa odkodowania liter. Treningi skutecznego czytania można podzielić zwykle na 3 zasadnicze etapy:

• pierwszy etap – poprawa ogólnej sprawności intelektualnej, poprawa pamięci i zdolności koncentracji uwagi;
• drugi etap – wzmocnienie zaangażowania i wewnętrznej motywacji czytelników do pracy, ćwiczenie nowej, dynamicznej techniki czytania;
• trzeci etap – utrwalanie osiągnięć, polepszanie rozumienia czytanego tekstu, sukcesywne podnoszenie szybkości czytania poprzez wykorzystanie nowych technik.

3. Od czego zacząć naukę szybkiego czytania?

Naukę szybkiego czytania powinno się zacząć od tekstów prostych stylistycznie i treściowo, a potem stopniowo czytać bardziej skomplikowane lektury. Współczesna literatura na temat speed reading wyróżnia dwa typy podejścia do tej umiejętności:

• czytanie integralne – obejmuje swym zakresem całość informacji zawartej w tekście,
• czytanie selektywne – ukierunkowanie uwagi czytelnika na wybrane fragmenty tekstu.

Zazwyczaj pierwsze postępy w zakresie szybkiego czytania można zaobserwować po dwóch tygodniach ćwiczeń. Większą część treningu zajmuje przełamywanie dotychczasowego stereotypu czytania i wypracowanie bardziej efektywnego. Trening szybkiego czytania umożliwia trzykrotne przyspieszenie tempa czytania.

4. Zasady szybkiego czytania

Jaka jest główna różnica między tradycyjną techniką czytania a czytaniem fotograficznym? Sekret tkwi w lateralizacji półkul mózgowych. Czytając, głównie angażuje się lewą półkulę mózgu, odpowiedzialną za funkcje werbalne. Natomiast speed reading bazuje na synchronizacji obu półkul mózgowych – logicznej lewej i twórczej prawej. Czytanie fotograficzne umożliwia wykorzystanie nawet 90% potencjału umysłowego.

Od czego zależy umiejętność szybkiego czytania?

• Koncentracja uwagi – zdolność do zogniskowania uwagi przez dłuższy czas na wybranym zagadnieniu i ignorowania czynników zakłócających, tzw. dystraktorów. O szybkości i jakości czytania decyduje zakres uwagi, jej stałość, wybiórczość i zmienność. Ćwiczy się ją poprzez poszerzanie wiedzy, wyszukiwanie synonimów, znajdywanie w tekście tych samych słów, symboli lub cyfr albo poprzez zastosowanie specjalnych tablic Szulca w celu ćwiczenia mięśni gałek ocznych.
• Pamięć – odgrywa ogromną rolę w procesie czytania. To zdolność gromadzenia informacji i późniejszego ich wykorzystania. Wyróżnia się pamięć krótkotrwałą i długotrwałą. Chcąc zapewnić sobie trwały odbiór, należy wyeliminować wszystkie wrażenia, które mogłyby zakłócać czytanie. Najmniej wydajny sposób czytania to czytanie bezmyślne i mechaniczne. Pojemność pamięci zależy od zasobu wiedzy na dany temat oraz wykonywania ćwiczeń pamięciowych, np. poprzez wykorzystanie systemów mnemonicznych.
• Antycypacja – umiejętność kojarzenia, odgadywania, przewidywania i domyślania się słów czy zdań podczas czytania. Wytrawny czytelnik potrafi odgadnąć po pierwszych literach cały wyraz, po kilku słowach – całe zdanie, a po kilku zdaniach – cały tekst. Antycypację ćwiczy się poprzez częściowe zasłanianie tekstu czy wyrazów, rozumienie znaczenia tekstu, przyswajanie kształtu liter, budowy i długości wyrazów, ogólnego wyglądu słów oraz górnego ich zarysu.
• Pole widzenia – techniki szybkiego czytania uczą, jak czytać całe pojęcia, a nie poszczególne wyrazy. Szersze pole widzenia to szybsze czytanie, gdyż widzi się więcej tekstu naraz. Odczytując jednym rzutem cały blok wyrazów, łatwiej jest odszyfrować istotę treści niż w przypadku zawężania ostrości widzenia do poszczególnych fragmentów, do których się wraca wzrokiem kilkakrotnie, tracąc cenny czas. Każdy człowiek bez wad wzroku ma zdolność naturalnego poszerzania pola widzenia, od którego zależy tempo, dynamika i rytm czytania. Rytm wiąże się z podziałem tekstu na fragmenty poprzez zatrzymanie wzroku. Mniejsze zmęczenie oczu występuje, gdy rytm ten jest wyrażony 2-4 przystankami na linii tekstu. Płynny ruch gałek ocznych implikuje specjalny układ tekstu, wymuszający użycie peryferyjnych stref siatkówki.
• Fiksacja wzroku – zatrzymanie wzroku na poszczególnych fragmentach podczas czytania. Szybkie czytanie polega na redukcji ilości zatrzymań wzroku poprzez poszerzanie pola widzenia. Czas fiksacji trwa średnio od 0,2 do 0,5 sekundy, po czym następuje ruch oka i następna fiksacja. Średnio na linijkę tekstu przypada 10-15 takich zatrzymań, a w przypadku speed reading 5 razy mniej. Fiksacja wzroku powoduje ćwiartowanie tekstu, przez co czytanie przebiega nieharmonijnie, bez płynności, w sposób szarpany i nieekonomiczny czasowo. Z fiksacją można walczyć, używając do czytania wskaźnika, np. ołówka, za którym będzie podążał wzrok wzdłuż poszczególnych linijek.
• Regresja – cofanie się do raz już przeczytanych słów, które wydaje się, że zostały opuszczone lub niezrozumiałe. Cofanie wzroku do wcześniejszych słów czy linijek może być nieświadome i znacznie spowalniać szybkość czytania. Szybkie czytanie skupia uwagę czytelnika i nie pozwala błądzić myślom oraz uczy odgadywać znaczenie niezrozumiałych słów na podstawie kontekstu całego zdania.
• Fonetyzacja – inaczej subwokalizacja, czyli nawyk powtarzania w myślach lub na głos czytanych słów. Wolne czytanie przebiega według schematu: wzrok → mowa → mózg, natomiast szybkie czytanie polega na tłumieniu fonetyzacji, czyli przebiega według schematu: wzrok → mózg. Szybkie czytanie opiera się jedynie na odbiorze wzrokowym. To, czy fonetyzacja spowalnia tempo czytania, pozostaje kwestią sporną, np. Tony Buzan - autor koncepcji map myśli - twierdzi, że można wymawiać w myślach tekst z prędkością nawet 2000 słów na minutę. Metody tłumienia fonetyzacji mogą polegać np. na żuciu gumy lub trzymaniu patyczka między zębami, by zablokować ruchy języka, czytaniu z otwartymi ustami, nuceniu melodii w myślach lub wystukiwaniu rytmu, liczeniu albo recytowaniu po cichu.

Nauka szybkiego czytania wymaga cierpliwości, wysiłku, czasu, zaangażowania i motywacji do pracy. Należy pamiętać o systematycznym wykonywaniu ćwiczeń oraz optymalnych warunkach do czytania – odpowiednie światło, ciche pomieszczenie, prawidłowa postawa, dobre samopoczucie, porządek w miejscu czytania, dbałość o oczy. Należy czytać, wykorzystując w sposób maksymalny boczne widzenie i starając się prowadzić wzrok po stronicy pionowo (z góry na dół). Czytanie może być miłe, przyjemne i odprężające, a na pewno stymuluje funkcje intelektualne i podwyższa efektywność pracy umysłowej.