Płeć psychiczna - czym jest, kształtowanie się płci
Wydawać się może, że płeć mamy jedną – kobieta, mężczyzna. Ten prosty podział przestaje być tak oczywisty, gdy weźmiemy pod uwagę, że badacze wyróżniają aż dziesięć rodzajów płci!
Każdy z nas posiada: płeć chromosomalną (genotypową), gonadalną, płeć wewnętrznych narządów płciowych, płeć zewnętrznych narządów płciowych, fenotypową, hormonalną, metaboliczną, socjalną, mózgową i wreszcie płeć psychiczną.
1. Płeć psychiczna - czym jest?
Płeć psychiczna, gender, to kształtowana przez społeczeństwo i kulturę tożsamość płciowa. Według Światowej Organizacji Zdrowia są to stworzone przez społeczeństwo role, zachowania, aktywności i atrybuty jakie dane społeczeństwo uznaje za odpowiednie dla mężczyzn i kobiet. Potocznie pojęcia „męskość” i „kobiecość” używane są dla określenia obserwowalnych właściwości i zachowań związanych z płcią, zgodnych ze panującymi stereotypami. Każdy jako dziecko uczy się definicji kobiecości i męskości obowiązujących w danym społeczeństwie – tego jak kobieta czy mężczyzna ma wyglądać, jaki zawód wykonywać itp. Płeć psychiczną można też opisać jako identyfikowanie się z kobietami lub mężczyznami, spontaniczną gotowość do posługiwania się wymiarem płci w odniesieniu do siebie i świata.
2. Płeć psychiczna - kształtowanie się płci
Za początek oddziaływań środowiska można przyjąć zawołanie „to dziewczynka”, czy „to chłopiec” przy urodzeniu się dziecka. Od tej chwili dziecko wychowuje się według standardów męskości i kobiecości przyjętych przez otoczenie. Dziewczynki będą ubierane na różowo, chłopcy na niebiesko. Jednak noworodek nie jest psychoseksualnie neutralny, wpływy najbliższego otoczenia, identyfikujące nowo narodzonego człowieka jako osobnika przynależnego do jednej płci, nie mają znaczenia decydującego. Granice identyfikacji wyznacza natura.
Schematy świadomości płciowej zaczynają się tworzyć już wkrótce po urodzeniu, między innymi na podstawie obserwacji. Chociaż każdy sam na własny użytek wytwarza koncepcje tego, co to znaczy być mężczyzną, czy kobietą, to wielki wpływ na te schematy ma otoczenie społeczne. Nawet poprzez zabawy jakie oferujemy dzieciom, uczymy je określonych ról i postaw. Dziewczynki bawiąc się lalkami, w dom, uczą się, że ich rolą jest przede wszystkim dbanie o innych. Dla chłopców zarezerwowane są zabawy związane z eksplorowaniem przestrzeni, czy rozwiązywaniem problemów (gry w wojnę, rozmontowywanie drobnych przedmiotów czy urządzeń). Przyjmuje się, że około 5 roku życia identyfikacja płciowa zostaje zasadniczo ukształtowana. Jeżeli wcześniej, na etapie życia płodowego wystąpiła jakaś nieprawidłowość w procesie płciowego różnicowania, to w tym krytycznym okresie wzmacnia się lub łagodzi. Około 5 roku życia dzieci wkraczają w etap zwany „rozwojowym seksizmem”, co przejawia się zabawami tylko z dziećmi tej samej płci, wybieraniem zabawek, gier przypisywanych danej płci. Postępujące w trakcie wychowania zróżnicowanie męskiej i żeńskiej identyfikacji płciowej oraz akceptacja ról powinny się stopniowo pogłębiać w okresie dojrzewania, aż do wieku dojrzałości. Wiążą się one z grupami cech i repertuarem zachowań przypisywanych mężczyznom lub kobietom. Prawdziwy mężczyzna ma być niezależny, mało emocjonalny, stanowczy, silny, dominujący. Cechy kojarzone w naszym kręgu kulturowym z kobiecością to uczuciowość, troskliwość, uległość, zdolność do poświęceń, uczynność i opiekuńczość. Od dziewczynki oczekuje się, że wpisze się w ten model. Istnieją cechy, które z większą częstotliwością występują u mężczyzn lub u kobiet, jednak nie istnieje żadna cecha psychiczna, którą można by przypisać wyłączne jednej płci.
Nie jest także możliwe wskazanie z naukową dokładnością tego co „typowo męskie” czy „typowo żeńskie”. Może nie warto więc ograniczać wyrażania siebie tylko do tego co „męskie” lub „kobiece”? Stereotypy zawsze są uproszczeniem, także te dotyczące płci, czasami usilne dopasowywanie się do szablonu przynosi wiele cierpienia. Kobiety nie są jednorodną grupą, podobnie mężczyźni, każdy jest indywidualnością i ma prawo do własnej drogi. Wiele kobiet nie zgodzi się ze stwierdzeniem, iż jedynym sensem ich życia jest troska o innych. Nie uważają też, że są za słabe, za bierne, czy za dobre, aby sprawować kierownicze stanowiska, zajmować się polityką, samodzielnie stanowić o swoim życiu.