Łańcuchowa Metoda Skojarzeń

Łańcuchowa Metoda Skojarzeń (ŁMS) to podstawowa strategia pamięciowa, która ułatwia zapamiętywanie i przypominanie. Stanowi bazę dla bardziej zaawansowanych metod mnemonicznych. Technika ta polega na zapamiętywaniu informacji za pomocą siły „żywych obrazów” tworzonych w umyśle, które składają się na oryginalną historyjkę, ułatwiającą przypomnienie sobie wszystkiego w odpowiedniej kolejności. Narzędziem generowania interesujących opowieści jest wyobraźnia i skojarzenia.

1. Nowoczesne techniki uczenia się

Łańcuchowa Metoda Skojarzeniowa (ŁMS) nie jest ani innowacyjna, ani oryginalna, ale jej siła tkwi w docenieniu roli wyobraźni w procesie uczenia się. Przeciętny człowiek ma tendencje do tradycyjnego „kucia” albo powtarzania w myślach ważnych informacji, które musi zapamiętać, np. przygotowując się do egzaminu. Tymczasem ŁMS odwołuje się do twórczej prawej półkuli mózgu, by tworzyć „żywe obrazy” w umyśle przy użyciu wizualizacji i skojarzeń.

Jeden „obraz na ekranie umysłu” należy połączyć z następnym elementem z szeregu w taki sposób jak łańcuch, w którym jedno ogniwo zostaje splecione z drugim, tworząc nierozerwalną pętlę. Najważniejsze jest to, by korzystać z własnych propozycji podsuwanych przez wyobraźnię, a nie posiłkować się pomysłami innych. Najlepiej bowiem zapamiętuje się obrazy, które stanowią wytwór własnej twórczej wyobraźni.

Jakie zastosowanie znajduje Łańcuchowa Metoda Skojarzeń?

• Służy trenowaniu umiejętności poznawczych potrzebnych do posługiwania się bardziej zaawansowanymi i złożonymi technikami pamięciowymi (kojarzenie, wizualizacja, koncentracja uwagi).
• Pozwala ćwiczyć wyobraźnię i poznać działanie „żywych obrazów” w umyśle.
• Poprawia proces zapamiętywania i odtwarzania oraz odblokowuje potencjał twórczy.
• Polecana jest dzieciom, które mają problemy z koncentracją i pamięcią.
• Umożliwia łatwe przyswojenie długich ciągów informacji w kolejności i na wyrywki.
• Pozwala szybko zapamiętać terminy umówionych spotkań, sprawy do załatwienia w ciągu dnia albo treść przeczytanych książek, wykładów czy artykułów.

2. Efektywne uczenie się

Skuteczną naukę umożliwia zaangażowanie obu półkul mózgowych w proces samokształcenia. Lewa półkula mózgu specjalizuje się w mowie, słowach, czytaniu i pisaniu, logicznym myśleniu, koncentracji na szczegółach, porządku, sekwencjach i numerach, natomiast prawa półkula mózgu jest bardziej twórcza, kreatywna, odpowiada za intuicję, marzenia, wyobraźnię, poczucie humoru, relacje przestrzenne, proporcje, wielkości i rozmiary oraz obraz całości (Gestalt).

ŁMS polega na układaniu barwnego opowiadania, a więc używa się słów (lewa półkula), przy wykorzystaniu wyobraźni (prawa półkula). Pamięć działa poprzez skojarzenia, a w technice ŁMS łączy się w pary kolejne elementy do zapamiętania (1 z 2, 2 z 3, 3 z 4 itd.), wskutek czego powstaje łańcuch skojarzeń. Bazą dla tej mnemotechniki jest tzw. „wymuszone kojarzenie”, a więc umiejętność łączenia pozornie niepasujących do siebie elementów. Jakie powinny być skojarzenia?

• pełne fantazji
• pobudzające wyobraźnię
• oryginalne
• niesamowite
• wykorzystujące czary
• przejaskrawione
• kolorowe
• głupie
• absurdalne
• szukające podobieństw i analogii
• zmieniające wielkości
• szczegółowe
• zabawne.

Powyższe cechy wskazują, jakie zasady uczenia się powinno się uwzględniać. Zamiast bezmyślnej nauki na pamięć albo linearnych notatek, warto zaangażować wyobraźnię, włączyć elementy zabawy, humoru, symbolu i rysunku. Nie tylko wzrasta motywacja do pracy, ale również ma się lepsze samopoczucie, bo nauka zaczyna kojarzyć się z czymś przyjemnym, a nie tylko ze „złem koniecznym”.

3. Metody zapamiętywania

Łańcuchowa Metoda Skojarzeń, jak sama nazwa wskazuje, odwołuje się do procesu kojarzenia. Jak wszystkie mnemotechniki, ŁMS ma także pewne zasady czy wytyczne tworzenia „żywych obrazów” w umyśle. O jakich regułach należy pamiętać, korzystając z ŁMS?

• „Ja” w obrazie – umieszczenie swojej osoby w pewnym kontekście pozwala nadać bardziej osobiste znaczenie zapamiętywanym treściom. To, co związane z „Ja”, czyli to, co dotyczy własnej osoby, jest zazwyczaj bardzo ważne i dlatego proces przypominania będzie łatwiejszy.
• Pozytywne obrazy – emocje pozytywne wprawiają w dobry nastrój, a ten z kolei sprzyja uczeniu się. Mózg chętniej przywołuje z pamięci miłe treści i wspomnienia. Przykre doświadczenia, traumy są zwykle wypierane do nieświadomości. Tworzenie łańcucha skojarzeń powinno przebiegać w atmosferze zabawy i humoru, co redukuje stresy i napięcia o destrukcyjnym wpływie na proces uczenia się.
• Akcja, ruch – dynamiczne obrazy, podobnie jak filmy sensacyjne, są bardziej atrakcyjne dla mózgu, wzbudzają zainteresowanie i sprzyjają koncentracji uwagi. Rutyna, monotonia, schematyzm i nuda degradują nawet największą ciekawość poznawczą człowieka.
• Synestezja – wrażenia zmysłowe odgrywają niezwykle ważną rolę w zapamiętywaniu, warto więc zaangażować w proces uczenia się wszystkie zmysły: wzrok, słuch, smak, dotyk, węch i kinestetykę (zmysł ruchu i równowagi). Kodując informacje polisensorycznie, minimalizuje się ryzyko błędu i lepiej wykorzystuje się swój potencjał poznawczy. Kiedy posługuje się tylko jednym „łączem”, nauka jest mniej efektywna, np. wzrokowiec uczy się poprzez kanał słuchowy, co obniża efekty kształcenia. Wykorzystywanie różnych szlaków neuronalnych wzmacnia ślad pamięciowy poprzez rejestrowanie materiału wieloma kanałami. W ten sposób nie obciąża się jednego z nich (np. wzroku), pozwalając współdziałać wszystkim zmysłom i torując nowe połączenia między neuronami.
• Barwy – mózg uwielbia kolory. Monotonne i linearne notatki obniżają koncentrację i są mniej atrakcyjne niż przykuwające uwagę rysunki, symbole, kody oraz system znaków.
• Liczby – numeracja to domena lewej półkuli. Wprowadzenie cyfr w proces zapamiętywania pozwala uhierarchizować materiał i uporządkować go.
• Przesada, absurd – wymyślając barwne historie podczas ŁMS, warto wykorzystać zjawisko hiperbolizacji i wizualizacji, czyli wyobrażać sobie rzeczy karykaturalnie duże lub niezwykle małe, a nawet zdeformowane. Wówczas obraz stanie się bardziej wyraźny, co ułatwi zapamiętywanie poprzez aktywizację prawej półkuli mózgu.
• Humor, zabawa – szczególnie walory humorystyczne doceniają w nauce dzieci, które chętnie uczą się poprzez zabawę. Śmiech i dobre samopoczucie indukują produkcję endorfin – hormonów szczęścia, sprzyjając procesowi uczenia się i zapamiętywania.
• Nietypowość, niecodzienność – wszystko, co inne i oryginalne, różne od zastanej rzeczywistości, wyróżnia się z tła i bardziej zapada w pamięć.
• Erotyka – sensualizm wiąże się z pobudzeniem emocjonalnym, a wiadomo, że emocje pomagają w zapamiętywaniu. Stany emocjonalne rodzą się w układzie limbicznym, położonym w mózgu blisko hipokampa odpowiadającego za wspomnienia. Z tego względu przeżywanie to sposób zapamiętywania bardzo podnoszący efektywność kodowania i odtwarzania informacji.
• Szczegóły – drobne elementy przywołane podczas tworzenia opowiadań w ŁMS odblokowują proces kojarzenia dla często niespójnych elementów „układanki w umyśle”.
• Kolejność, porządek – uporządkowane asocjacje funkcjonują niejako na zasadzie efektu kostek domina – jedna myśl staje się początkiem do generowania następnej idei.
• Kojarzenie, powiązania, analogie – im bardziej wyszukane, śmieszne, absurdalne, niedorzeczne, a nawet głupie, tym lepiej. Techniki pamięciowe są tym skuteczniejsze, im bardziej skojarzenia są humorystyczne, niezwykłe, fantastyczne, barwne. Dzięki temu nauka staje się nie tylko przyjemniejsza i łatwiejsza, ale i bardziej efektywna.

4. Praktyczne zastosowanie ŁMS

W jaki sposób posługiwać się Łańcuchową Metodą Skojarzeń? Mając np. do zapamiętania listę zakupów, układa się zabawną historyjkę, łącząc po kolei elementy.

Lista zakupów:

1. truskawki,
2. bułki,
3. płatki śniadaniowe,
4. żel pod prysznic,
5. pasta do zębów,
6. ogórki konserwowe,
7. jajka,
8. sześć filiżanek,
9. tulipany,
10. garnek.

Historyjka ułożona za pomącą ŁMS może wyglądać tak: „Wielka, czerwona, soczysta truskawka z zieloną szypułką leży na stole w kuchni. Swym widokiem sprawia, że czuję się głodna, więc sięgam po bułeczki, ale niestety są twarde jak kamień, dlatego jestem zmuszona zadowolić się płatkami śniadaniowymi o smaku czekoladowym. Po śniadaniu biorę szybką kąpiel, używając żelu pod prysznic z aloesem. Koło żelu na półeczce stoi wielka tubka pasty do zębów, z której po wyciśnięciu wychodzą ogórki konserwowe. Po porannej toalecie przychodzi czas na kawę i maseczkę na twarz z jajek. Pachnącą, mocną kawę piję w jednej z sześciu filiżanek w tulipany. Na gaz stawiam ogromny garnek wypełniony wodą potrzebną do ugotowania makaronu na popołudniowy obiad”.

Odwzorowując w umyśle powyższe opowiadanie, o wiele łatwiej przypomnieć sobie listę zakupów. Nie tylko ćwiczy się w ten sposób pamięć, ale również rozwija wyobraźnię i kreatywność. Tworząc „żywe obrazy” w umyśle, można wyolbrzymiać, zwielokrotniać, przekształcać, powiększać, zmniejszać, zastępować i antropomorfizować. ŁMS to zupełnie inne podejście do procesu uczenia się niż tradycyjny zdroworozsądkowy styl. Niestety „poważne” najczęściej oznacza nudne, trudne i zniechęcające. Najlepiej uczyć się poprzez zabawę, aktywność i humor.