Odruch Łazarza - co to jest, przyczyny, odruch a zespół Łazarza

Odruch Łazarza to zjawisko obserwowane u niektórych pacjentów z potwierdzoną śmiercią mózgu. Ta nietypowa reakcja ruchowa, polega na gwałtownym uniesieniu obu rąk do góry, a następnie skrzyżowaniu ich na klatce piersiowej.

Przyczyną odruchu Łazarza jest łuk odruchowy, który aktywizuje rdzeń przedłużony, również wtedy gdy mózg nie wykazuje żadnej aktywności. Reakcja ta może być poprzedzona lekkim drżeniem rąk pacjenta i wystąpieniem "gęsiej skórki".

Niekiedy ręce chorego podnoszą się na tyle wysoko, że tworzą łuk, okalający szyję i głowę. Częstotliwość występowania odruchu Łazarza wynosi 14-87% przypadków.

Bardzo często reakcja ta stanowi przyczynę konfliktu między rodziną zmarłego, a personelem medycznym. Niestety osoby spoza środowiska medycznego często nie mają świadomości o istnieniu odruchów, które mogą pojawić się po śmierci.

Z tego powodu stwierdzenie śmierci mózgu wymaga przeprowadzenia wielu różnych badań i spełnienia określonych kryteriów. Odruch Łazarza jest ruchem bezwarunkowym, porównywanym np. do odruchu kolanowego.

Śmierć mózgu jest podejrzewana u osób w śpiączce, sztucznie wentylowanych, u których stwierdzono nieodwracalne uszkodzenie mózgu. Wówczas anestezjolog i lekarz intensywnej terapii sprawdza, czy u pacjenta występują odruchy pniowe i bezdech.

W przypadku nieobecności odruchów i potwierdzeniu bezdechu powoływany jest zespół, składający się z neurologa, neurochirurga, lekarza intensywnej terapii oraz specjalisty anestezjologa.

Medycy ponownie wykonują procedury, mające na celu sprawdzenie reakcji ze strony pnia mózgu, w przypadku ich braku następuje stwierdzenie zgonu. O śmierci mózgu świadczy:

• brak reakcji źrenic na światło,
• brak odruchu rogówkowego,
• brak ruchów oka,
• brak reakcji bólowej na uciśnięcie punktów w obrębie twarzy),
• brak odruchów wymiotnych oraz kaszlowych,
• brak odruchu oczno-mózgowego,
• brak reakcji bólowej.

Wspomnianym wcześniej kryterium jest również trwały bezdech. Chory jest wentylowany stuprocentowym tlenem, dzięki czemu zapobiega się niedotlenieniu mózgu.

W momencie, gdy wartość dwutlenku węgla wynosi 40 mmHg lekarz odłącza respirator i przez 10 minut obserwuje klatkę piersiową oraz kontroluje saturację widoczną na monitorze.

Następnie pobiera próbkę krwi i ponownie uruchamia respirator. O trwałym bezdechu świadczy podniesienie stężenia dwutlenku węgla do 60 mmHg oraz brak ruchów klatki piersiowej.

U pacjentów z urazami twarzoczaszki oraz w przypadku pojawienia się ruchów ciała (na przykład odruchu Łazarza) wykonuje się dodatkowe badanie bioelektrycznej czynności mózgu (EEG). Stwierdzona śmierć mózgu umożliwia pobranie narządów od osoby zmarłej, jeżeli za życia nie wyraziła sprzeciwu.

Odruch Łazarza to reakcja pośmiertna, która nie ma wpływu na czynności życiowe pacjenta. Natomiast zespół Łazarza to nagły powrót do życia osoby, która była reanimowana, ale czynności te nie doprowadziły do rozpoczęcia pracy serca i oddechu.

Po stwierdzeniu zgonu i zaprzestaniu działań medycznych u pacjenta nagle zaczyna bić serca i wraca on do żywych. Do tej pory udnotowano kilkadziesiąt takich przypadków.

Przyczyną zespołu Łazarza jest prawdopodobnie wpływ rozprężającej się klatki piersiowej na serce i układ przewodzący, który wznawia pracę narządu. Niektórzy są zdania, że zjawisko wynika z dużego poziomu potasu we krwi lub podawanej wcześniej adrenalinie.