Pracoholizm - objawy, skutki, rodzina

Zwykle są to ludzie ambitni, którzy lubią rywalizować z innymi i wygrywać. Często stawiają sobie duże wymagania, a ich głównym celem, do którego uporczywie dążą, jest sukces i uznanie społeczne. Ucieczka w pracę jest dla nich kompensowaniem sobie negatywnej samooceny i sposobem udowadniania własnej wartości.

Terminu „pracoholizm” użyto po raz pierwszy w 1971 roku jako pojęcia pokrewnego od alkoholizmu, co miało wskazywać na ewidentnie patologiczny charakter zjawiska klasyfikowanego jako nałóg. Charakterystyczne symptomy uzależnienia od pracy to m.in.:

• życie w nieustannym pośpiechu i stresie;
• brak czasu na relaks;
• niezdolność do odpoczynku;
• bezustanne rozmyślanie o obowiązkach zawodowych;
• perfekcjonizm;
• przedkładanie spraw zawodowych nad inne, np. nad rodzinę;
• pracę po godzinach;
• poczucie winy w sytuacji braku pracy lub w dniu wolnym;
• bezsenność;
• lekceważenie oznak zmęczenia organizmu;
• koncentrację życia wokół pracy, np. rozmowy tylko na tematy zawodowe.

Pracoholicy często z obawą podchodzą do własnego talentu, spontaniczności czy fantazji. Uciekają od konfliktowych sytuacji i stronią od wyrażania własnych sądów. Uzależnienie od pracy może być tak duże, że pracoholik nie będzie miał czasu na sen, spokojne spożycie posiłków, nie mówiąc już o współuczestniczeniu w życiu rodzinnym.

Dla pracoholika najważniejsze jest wywiązanie się ze swoich obowiązków zawodowych. Uzależnienie od pracy może mieć różne postaci – może występować chronicznie, cyklicznie, napadowo lub sporadycznie. Permanentne nadużywanie pracy wymaga leczenia pod kierunkiem psychologa.

Z reguły pozycja zawodowa człowieka w tzw. średnim wieku jest optymalna, co można stwierdzić po jego statusie materialnym, sytuacji finansowej i zakresie sprawowanej władzy. Jednak aktywność zawodowa, górująca nad innymi dziedzinami życia, może pociągać za sobą negatywne skutki. W sytuacji, gdy osoba taka ma na głowie za dużo obowiązków, przestaje sobie radzić z wciąż rosnącymi wymaganiami.

Nadmiar pracy może mieć różny wpływ na człowieka, w najlepszym wypadku powodując obciążenie, a w najgorszym – przeciążenie, prowadzące do wypalenia zawodowego. Należy pamiętać, że zbyt duża ilość pracy może zaszkodzić w równym stopniu zdrowiu fizycznemu, co psychicznemu.

Przeciążenie pracą zaburza zdolność wypoczywania i uniemożliwia zrelaksowanie się w wolnych chwilach. Młodzi pracoholicy skupieni wyłącznie na karierze zawodowej są zbyt zmęczeni i zapracowani, by znaleźć czas na życie towarzyskie czy rodzinne. Często żyją samotnie i nie decydują się na małżeństwo.

Nałogowa praca może doprowadzić do przeciążenia i chorób psychicznych. Pracownicy nierzadko rywalizują ze sobą, przesiadując godzinami w biurze i zapominając o wolnym czasie oraz koniecznym dla zdrowia odpoczynku.

Nadmiar obowiązków i stres są w stanie doprowadzić do zjawiska zwanego karōshi, czyli do śmierci z przepracowania. Pierwszy przypadek karōshi odnotowano w Japonii w 1969 roku. Może ono dotknąć ludzi o dobrym stanie zdrowia, w okresie wielkiej aktywności zawodowej. Karōshi nie dotyczy „szarych pracowników”, ale przeważnie ludzi sukcesu.

Pracoholik może ukrywać swoje uzależnienie. Na początku będzie starał się rekompensować brak czasu dla rodziny nowymi zabawkami dla dzieci, prezentami ofiarowywanymi żonie. Będzie tłumaczył się nawałem obowiązków w pracy i koniecznością wywiązania się ze spraw niecierpiących zwłoki.

Jednak kiedy zauważysz, że twój współmałżonek nie ma czasu nawet dla siebie – na codzienną higienę, posiłek, chwilę odpoczynku, ciągle jest zestresowany i rozdrażniony – sprawa wymaga zainteresowania.

Czas wolny dla pracoholika nie istnieje. On ciągle musi mieć coś do zrobienia, bo inaczej dopada go stres. Relaks oznacza marnowanie czasu. Takie symptomy wymagają uwagi i konsultacji psychologicznej. Gonitwa za pieniędzmi, kariera zawodowa oraz pozycja społeczna powodują, że człowiek może stracić kontrolę nad sobą. Popada przez to w różnego rodzaju nałogi i choroby, takie jak depresja.

Pracoholizm jest chorobą. Osoba uzależniona od pracy wymaga psychoterapii. Tylko uświadamiając sobie negatywne skutki pracoholizmu, chory będzie w stanie przywrócić równowagę pomiędzy życiem zawodowym a rodzinnym.

Proces leczenia jest jednak długotrwały i wymaga zaangażowania ze strony zainteresowanego. Obecnie firmy w celu przeciwdziałania wypaleniu zawodowemu, jak i pracoholizmowi, coraz częściej wprowadzają politykę work-life balance w celu zapewnienia równowagi między życiem zawodowym i prywatnym.