Poliandria – czym jest i gdzie występuje? Rodzaje poligamii

Poliandria, czyli wielomęstwo, to forma poligamii. Mówi się o niej, gdy kobieta ma kilku mężów jednocześnie. Choć funkcjonowanie tego typu związków w większości krajów świata nie jest dopuszczane prawnie czy społecznie, w niektórych regionach praktykuje się je nieoficjalnie. Co warto wiedzieć o poliandrii?

1. Czym jest poliandria?

Poliandria, czyli wielomęstwo, to jeden z rodzajów poligamii, czyli sytuacji, w której osoba dowolnej płci pozostaje równocześnie w więcej niż jednym związku małżeńskim. Wielomęstwo oznacza, że kobieta ma więcej niż jednego męża. Poliandria znana była już w czasach starożytnych.

Małżeństwo kobiet z większą liczbą mężczyzn funkcjonuje w niektórych kulturach, należą one jednak do wyjątków. Można powiedzieć, że wielomęstwo dotyczy głównie marginalizowanych grup społecznych. To zwykle grupy etniczne które pozostają odizolowane od współczesnej cywilizacji, przez co hołdują własnym tradycjom.

Poliandria występuje znacznie rzadziej niż poligynia, czyli sytuacja, w której mężczyzna ma więcej niż jedną żonę. Warto wspomnieć, że w ramach poligamii wyróżnia się nie tylko poliandrię i poligynię, ale i poligynandrię, zwaną też multilateralizmem. To związki kilku mężczyzn z kilkoma kobietami.

2. Rodzaje poliandrii

Poliandria to zjawisko zawierania związków przez jedną kobietę z kilkoma mężczyznami. W zależności od pozycji kobiety w związku rozróżnia się: poliandrię patrycentryczna i poliandrię matrycentrycznę. Czym różnią się te dwa typy?

W poliandrii patrycentrycznej kobieta posiada wyłącznie własność osobistą. Nie ma własności materialnych. Tym samym zamieszkuje w domu pierwszego męża, który przejmuje inicjatywę - wybiera kolejnych mężów.

W poliandrii matrycentrycznej kobieta sama wybiera pierwszego męża, a także kolejnych. Po ślubie mąż zamieszkuje w domu kobiety. Dziedziczenie majątku przekazywane jest nie z ojców na dzieci, a z matki na dzieci. Matka przekazuje również dzieciom nazwisko.

W żadnej społeczności poliandria jako forma małżeńska nie funkcjonuje samodzielnie. Uzupełnia inne formy małżeńskie. Tym samym z uwagi na częstotliwość występowania poliandrii w danej społeczności wyróżnia się:

• poliandrię jaką formę dominującą,
• poliandrię jaką formę równie częstą co inne układy małżeńskie,
• poliandrię jaką formę mniejszościową.

Istnieją też inne klasyfikacje szczegółowe zjawiska, na przykład ze względu na sytuację mieszkaniową. Charakterystyczne dla poliandrii jest to, że nie jest powszechne zamieszkiwanie wszystkich małżonków razem. Tym samym ze względu na miejsce zamieszkania małżeństwa poliandrycznego wyróżnia się:

• poliandrię rezydentalną – wówczas kobieta mieszka ze wszystkimi mężami jednocześnie,
• poliandrię nierezydentalną – gdy kobieta zamieszkuje na zmianę u swoich mężów,
• poliandrię nierezydentalną – kiedy kobieta mieszka z mężem głównym, a mężowie drugorzędni tylko ją odwiedzają bądź są odwiedzani.

Wyróżnia się także poliandrię, w której kobieta mieszka po kolei u wszystkich swoich mężów. Trzeba jeszcze wspomnień i podziale ze względu na stopień ważności mężów. W tym kontekście wyróżnia się:

• poliandrię symetryczną – oznacza, że wszyscy mężowie mają równe prawa są i są równie ważni,
• poliandrię asymetryczną – sytuacja, gdy jeden z mężów ma najsilniejszą pozycję.

Najczęściej spotykanym modelem wielomęstwa jest tzw. poliandria braterska, która oznacza małżeństwo braci z jedną kobietą, która nie jest z nimi spokrewniona.

Pozostaje jeszcze problem ojcostwa. Jest ono ustalane w różny sposób. Czasem kwestia nie jest w ogóle rozstrzygana. Urodzone w poliandrycznych małżeństwach dzieci uznaje się za wspólne. Możliwe jest również przypisanie każdego dziecka do jednego z mężów matki na zasadzie arbitralnej. Innym rozwiązaniem jest uznanie wszystkich dzieci za potomstwo najważniejszego z mężów bądź mężczyzny najstarszego.

3. Gdzie występuje poliandria?

Poliandria, choć jest rzadką formą małżeństwa, występuje w wielu kulturach. Obserwuje się ją wśród ludów Afryki, Ameryki Południowej i Północnej oraz zamieszkujących wyspy na Oceanie Spokojnym. Spotyka się ją także w obrębie społeczności na terenie Azji, na przykład na obszarze himalajskim, tybetańskim, cejlońskim.

Społeczności, w których praktykowana jest poliandria, nie są duże. Szacuje się, że zjawisko dotyczy co najmniej około trzydziestu grup. Co znamienne poliandria nie jest zgodna z miejscowym prawem. Wielomęstwo niegdyś było praktykowane również w Europie, między innymi w Brytanii oraz Sparcie. Dziś kultura zachodnia wyklucza poliandrię. Ta nie jest uznawana przez prawo, nie jest również akceptowana społecznie. Każda forma poligamii może zostać obciążona karą grzywny, skutkować ograniczeniem bądź pozbawieniem wolności. Legalnie można zawrzeć drugie małżeństwo tylko wtedy, gdy pierwsze zakończyło się rozwodem lub śmiercią małżonka.