Przemoc domowa a depresja

Przemoc domowa, zarówno ta psychiczna, jak i fizyczna może skutkować poważnym uszczerbkiem na zdrowiu ofiary. Społeczna natura człowieka pozwala mu na budowanie trwałych relacji z innymi osobami. Ludzie zakochują się w sobie, pragną tworzyć wspólną przyszłość i przeżywać wspólnie ważne chwile. Utrzymywanie trwałych relacji zapewnia poczucie bezpieczeństwa oraz stabilizacji. Nie zawsze jednak relacja dwojga ludzi wiąże się z miłością, poczuciem bezpieczeństwa czy wzajemnym poszanowaniem. Agresywne zachowanie względem drugiej osoby oraz nieszanowanie jej praw są powszechnym elementem w życiu wielu par. Agresja rzutuje na stosunki w rodzinie. Dom, w którym panuje przemoc przestaje być ostoją, ponieważ zatraca on swoją podstawową funkcję. Przemoc może też rodzić depresję. Osoba doswiadczająca przemocy w rodzinie czuje się bezradna i zlękniona. Nie wie, gdzie szukać pomocy, skoro nie może jej uzyskać nawet u najbliższych.

1. Przemoc domowa

Przemoc domowa większości kojarzy się z agresją fizyczną i znęcaniem się nad członkami rodziny. Wiązana jest ze środowiskiem patologii społecznych (środowisk biednych, ludzi z problemem alkoholowym, ludzi uzależnionych od narkotyków, niewykształconych czy niezaradnych życiowo). Jednak ten problem może dotknąć każdego i kwestie takie jak wykształcenie czy stan materialny, nie mają przy tym większego znaczenia. Wbrew obiegowym opiniom również ludzie wykształceni, o wysokim statusie społecznym i z dużymi zasobami finansowymi są sprawcami przemocy domowej.

W przeważającej liczbie sprawcami są mężczyźni. Ich ofiarami padają kobiety i dzieci. Jednak również kobiety mogą używać swojej pozycji i siły, by uzyskiwać pożądane rezultaty. Przemoc w związku ma różne oblicza, nie jest tylko biciem czy znęcaniem się fizycznym. Może mieć również formę zaniedbania, pozbawienia lub znacznego ograniczania środków do życia, ale przede wszystkim przemocy psychicznej. W tym wypadku przemoc psychiczna może objawiać się poprzez:

• krzyk,
• poniżanie,
• zaniżanie poczucia wartości drugiego człowieka,
• szykanowanie,
• obrażanie,
• zastraszanie,
• publiczne ośmieszanie,
• wyżywanie się na drugiej osobie.

Przemoc psychiczna jest to forma, które stosowana jest bardzo powszechnie, niestety trudno jest ją udowodnić.

Dom, w którym jest przemoc domowa staje się klatką, a nie ostoją. Ofiary przemocy domowej zaczynają postrzegać swoje mieszkanie jako źródło zagrożenia, a nie ochrony. W wielu przypadkach, ofiara przemocy domowej zamiast wracać do oazy spokoju i zrozumienia, ucieka przed powrotem do trudnej i smutnej rzeczywistości.

Osoba doświadczająca przemocy domowej musi mierzyć się z wieloma problemami. Uczucie pustki i bezradności może łączyć się z nieprzyjemnymi stanami emocjonalnymi. U ofiary przemocy domowej może pojawić się również depresja. Zmiany zachodzące w Polskim społeczeństwie sprzyjają eliminowaniu zjawiska przemocy domowej. Edukacja oraz samoświadomość kobiet pozwalają im na samodzielność oraz decydowanie o swoim życiu.

2. Ofiary przemocy w rodzinie a mechanizm wyuczonej bezradności

Ofiary przemocy wpadają w swoisty krąg przemocy wraz ze sprawcami. Nie potrafią się z niego wydostać, coraz silniej uzależniając się od sprawcy. Stan taki może trwać latami. Za wszelką cenę chciałyby wydostać się z kręgu przemocy, jednak ich działania zazwyczaj kończą się fiaskiem. Uzależniony ojciec po raz kolejny sięga po butelkę wódki, przemocowy mąż zaczyna wyżywać się zarówno psychicznie, jak i fizycznie nad bezradną żoną, dziecko bez wyraźnej przyczyny zostaje ukarane. Trudno wydostać się z tak toksycznego środowiska, a sytuacje zaczynają się powielać.

Tak jak psy w doświadczeniu Seligmana, które wyuczyły się bierności wobec rażenia prądem, kiedy żadne metody ucieczki nie skutkowały, tak też człowiek, który doświadcza przemocy za kolejnym razem, zaczyna wątpić w jej pokonanie.

Charakterystyczne cechy ofiary przemocy w rodzinie to wstyd i poczucie winy. Osoby takie biorą na siebie całą winę za postępowanie sprawcy i nie są w stanie zrozumieć, że to sprawca wyrządza im krzywdę i to on jest osobą winną. Czują się bezwartościowe, mają wrażenie, że straciły jakiekolwiek panowanie nad swoim życiem. Prócz poczucia winy i wstydu może borykać się również z obniżoną samoocenę, spadkiem energii i zmęczeniem, apatią, bezsennością, złością, płaczliwością, załamaniem psychicznym. Trwanie w takiej sytuacji przez długi czas może prowadzić do rozwoju szeregu zaburzeń psychicznych, tj. pełnoobjawowej depresji, nerwic, PTSD (syndrom stresu pourazowego).

3. Dziecko doświadczające przemocy domowej

Dziecko doświadczające przemocy domowej narażone jest na jeszcze większe problemy zdrowotne niż osoba dorosła. Dorośli, którzy doświadczyli przemocy domowej często umieją swoje traumy zrozumieć, wyjaśnić czy przepracować. Dziecko zmagające się z tym samym problemem nie jest w stanie zrozumieć niektórych mechanizmów. Nie rozumie ich. Dziecko doświadczające przemocy często zmuszone jest tłumić swoje lęki, wynikające z nieodpowiednich zachowań rodziców. Dziecko nie jest w stanie pojąć, dlaczego ktoś, komu bezgranicznie ufa, stosuje przemoc fizyczną czy posuwa się do zachowań takich jak znęcanie, zastraszanie czy poniżanie. Mała ofiara przemocy domowej nie może tak po prostu odejść z domu, porozmawiać ze swoim przyjacielem, udać się do psychologa, wykrzyczeć światu, że jest bita czy poniżana. W większości przypadków, dziecko jest przekonane o tym, że to ono ponosi winę za zachowanie najbliższych.

Dopiero w starszym wieku potrafi zrozumieć, że nie wszystko jest czarne i białe, że istnieją jeszcze odcienie szarości. Umiejętność taką posiada dopiero nastolatek. Dla małego dziecka osoba, która kradnie chleb, jest złodziejem i robi źle. Dopiero w wieku kilkunastu lat zaczyna rodzić się wątpliwość, czy skoro człowiek głodował, jego kradzież można uznać za „mniejsze zło”?

Małe dzieci, doświadczające przemocy domowej, zarówno psychicznej jak i fizycznej odczuwają ogromny lęk. Czują się zastraszone, samotne, bezradne. Nie ufają dorosłym. Z drugiej strony, za wszelką cenę chciałyby poczuć akceptację. W wieku adolescencji osoby doświadczające przemocy poszukują wsparcia w grupach rówieśniczych. Ofiara przemocy domowej może w późniejszym czasie związać się z osobą, która również stosuje przemoc. Może również wchodzić w związki z osobami pokrzywdzonymi, uzależnionymi, poranionymi przez życie, zlęknionymi czy borykającymi się z depresją.

4. Depresja jako skutek przemocy domowej

Depresja jest bardzo poważną chorobą. Chory wymaga odpowiednich komfortowych warunków, by móc wrócić do zdrowia. Rodzina odgrywa w tym procesie bardzo ważną rolę. Jeśli jednak sytuacja w domu nie sprzyja atmosferze bezpieczeństwa i spokoju, to choroba może się nasilać, a stan chorego pogarszać się. Przemoc fizyczna w rodzinie wpływa na pogłębianie się zaburzeń oraz zaniżenie samooceny oraz poczucia własnej wartości. Może to w efekcie prowadzić do powstawania myśli i planów samobójczych. Równie groźna dla ofiary jest przemoc psychiczna w rodzinie.

Sytuacja psychiczna ofiary przemocy w rodzinie jest bardzo trudna. Ciągłe zagrożenie i niepewność są przyczyną powstawania stresu. Długotrwały stres (czasem ofiara przez wiele lat przebywa ze sprawcą), wywołuje różne dolegliwości i degraduje osobowość ofiary. Może być także wyzwalaczem depresji. Pojawienie się choroby często nie jest zauważane przez samą ofiarę, gdyż wiąże ona ten fakt z pogorszeniem się nastroju, związanym z działaniami sprawcy. Leczenie w takich warunkach również jest bardzo trudne. Osoba chora na depresję potrzebuje przede wszystkim zapewnienia jej wsparcia i poczucia bezpieczeństwa. Dalsze przebywanie ze sprawcą przemocy może utrudniać powrót do zdrowia.

5. Jak pomóc osobie z depresją, która doświadcza przemocy?

Ofiarom przemocy domowej potrzebna jest natychmiastowa pomoc! Wiele osób zastanawia się jednak nad tym, w jaki sposób należy udzielić pomocy osobie, która ma depresję i doświadcza przemocy domowej. Depresja wymaga zdecydowanego leczenia i od tego należy zacząć.

W takiej sytuacji warto jest, oprócz leczenia farmakologicznego zapewnić chorej osobie wsparcie psychologiczne oraz możliwość podjęcia psychoterapii. Jeżeli chory na depresję jest narażony na doświadczanie przemocy, należy go jak najszybciej odizolować od osoby przemocowej.

Psychoterapia i pomoc psychologiczna będą uzupełnieniem leczenia farmakologicznego. Osoba chora będzie miała również szansę na poprawę swojej życiowej sytuacji, wyrwanie się z kręgu przemocy domowej i samostanowieniu. Utrwalanie pozytywnych zachowań, wzmacnianie poczucia własnej wartości oraz praca nad samooceną pozwolą na powrót do życia w społeczeństwie i nawiązywania zdrowych relacji z innymi osobami. Z pomocą psychoterapii ofiara może odzyskać poczucie własnej wartości, zyskać większą niezależność i asertywność. Psychoterapia pozwala również stawiać granice, podpowiada w jaki sposób unikać przemocowych partnerów czy toksycznych przyjaciół. Proces ten jest trudny i może wymagać długoterminowej psychoterapii, ale daje szanse stanięcia na nogi i wyjścia z depresji.

Przemoc domowa jest bardzo poważnym społecznym problemem, gdyż wzorce zachowania zarówno ofiary, jak i sprawcy, mogą być przekazywane i utrwalane w kolejnych pokoleniach. Wynikiem tego mogą być pogłębiające się problemy społeczne, a także zwiększone ryzyko zapadalności na choroby psychiczne u ofiar. Edukowanie ofiar przemocy w rodzinie i udzielanie im pomocy może być szansą dla nich na zdrowe funkcjonowanie, bez zaburzeń. Warto zatem starać się zapobiegać takim zjawiskom i wyczulać społeczeństwo na problemy przemocy domowej.

Wyjście z depresji jest bardzo trudnym i długotrwałym procesem. Dlatego też zapewnienie wsparcia oraz odpowiedniej pomocy dla osób będących ofiarami przemocy domowej może wpłynąć na poprawę ich życia oraz szybki powrót do normalnego funkcjonowania w społeczeństwie.

Niestety, wiele osób boi się podjąć leczenia depresji i nie potrafi wyjść z zamkniętego kręgu przemocy. Wsparciem dla tych osób mogą być telefony zaufania, oferujące pomoc nieodpłatnie i o każdej porze. U świadków przemocy, jak i u jej ofiar może rozwinąć się PTSD, a więc zespół stresu pourazowego. Również i w tym przypadku niezbędna jest pomoc specjalisty i psychoterapia.