Przemoc domowa - przyczyny, przemoc psychiczna, przemoc fizyczna, przemoc seksualna, przemoc w związku, skutki przemocy, syndrom stresu pourazowego, pomoc ofiarom przemocy

Przemoc w rodzinie to wszelkie działania, które mają na celu wykorzystywanie przewagi sił i skierowanie ich przeciw bliskiej osobie. Powoduje zmiany psychiczne i fizyczne u ofiary. Przeprowadzone badania wykazały, że to zjawisko nieustannie się nasila. Przemoc nad dziećmi może wpływać destruktywnie na całą rodzinę.

Przyczyny przemocy w rodzinie mają ścisły związek z nadużywaniem alkoholu i narkotyków. Pod wpływem tych używek człowiek przestaje funkcjonować normalnie w świecie. Młodzież jest szczególnie podatna na poglądy, które są prezentowane w telewizji. Szuka sobie idolów i pragnie ich naśladować. W niektórych przypadkach przemoc jest wyniesiona z domu rodzinnego.

Wyróżnia się trzy grupy przyczyn przemocy w rodzinie:

• przyczyny wynikające z charakteru i temperamentu dziecka,
• przyczyny dotyczące rodziny, tj. brak wiedzy i umiejętności wychowawczych, brak odpowiedniego wykształcenia,
• przyczyny wynikające ze środowiska życia, tj. kłopoty małżeńskie, maltretowanie żony przez męża, znęcanie się nad dzieckiem. Przyczyny przemocy w rodzinie wpływają na dorosłe życie dziecka.

Przemoc psychiczna polega na agresywnym zachowaniu, które budzi poczucie zagrożenia. Może mieć charakter wyśmiewania, wyzywania, groźby, kontrolowania, narzucania własnych racji. Przemoc psychiczna to również ograniczenie kontaktów z innymi. Nie zostawia śladów na ciele w postaci ran, lecz powoduje duże spustoszenie moralne i problemy emocjonalne.

Pastwienie się nad dzieckiem bez użycia przemocy fizycznej również wywołuje wiele negatywnych przeżyć – dziecko odczuwa lęk, poczucie niesprawiedliwości i bezsens – i wiele innych konsekwencji, takich jak: zaburzenia snu, przygnębienie i próby samobójcze. Dodatkowo, krzyczenie na dzieci i poniżanie powoduje negatywne skutki w życiu dorosłym. Ofiary przemocy psychicznej cierpią na zaburzenia osobowości, chorują na depresje, nerwice. Takie osoby izolują się od otoczenia.

Przemoc fizyczna to wszystkie czynności skierowane przeciw ciału ofiary. Takie zachowania (np. klapsy, duszenie, używanie broni) mogą prowadzić do bólu i poważnych obrażeń fizycznych. Przemoc fizyczna w rodzinie jest często ukrywana latami. Rodzice uważają, że są bezkarni, ponieważ ich ofiara nie będzie zdolna do jakiejkolwiek obrony. Ofiary przemocy w rodzinie są bierne, nie mogą się poskarżyć nikomu, żyją w alienowanym świecie.

Kary zadawane dzieciom mają charakter: szczypania, wyrywania włosów, bicia butem. Fizycznymi skutkami bicia dzieci może być kalectwo oraz poważne obrażenia.

Przemoc w rodzinie o charakterze seksualnym powoduje poważne następstwa. Przemoc seksualna jest to wymuszanie pożycia seksualnego. Takie czynności mogą mieć postać zachowań ekshibicjonistycznych, uwodzenia.

Ofiarami przemocy w rodzinie padają najczęściej małe dzieci, kobiety, rzadziej mężczyźni. Niewątpliwie osobami szczególnie poszkodowanymi w tym procesie są dzieci. Przemoc w Polsce jest karalna, nie należy jej ukrywać przed najbliższymi, sąsiadami. Jeśli jesteśmy świadkami przemocy, powinniśmy zgłosić to na policję i nie stać obojętnie wobec krzywdy innych.

Głęboka relacja dwojga ludzi jest pięknym elementem życia każdego z nas. Uczucia, jakie wypełniają serca partnerów, cementują związek i stają się dla nich prawdziwym szczęściem.

Związek powinien opierać się na zaufaniu, zrozumieniu i poczuciu bezpieczeństwa. Jednak nie zawsze tak jest. W niektórych związkach do głosu dochodzi agresja, przemoc i brak poszanowania drugiej osoby. Niestety, to zjawisko jest dość powszechne. W większości przypadków osobą krzywdzącą jest mężczyzna, a krzywdzoną – kobieta.

W naszej kulturze płcie mają przypisane odpowiednie role. Mężczyzna jest głową rodziny, ma ochraniać swoją kobietę i dzieci, stać na straży ich majątku oraz dbać o zaspokojenie potrzeb innych członków rodziny. Kobieta tradycyjnie jest matką i panią domu. Powinna zajmować się wychowaniem dzieci i dbaniem o ognisko domowe. Mężczyzna ma być obrońcą. Niejednokrotnie osoba, która powinna chronić przed zagrożeniem zewnętrznym, staje się oprawcą.

Przemoc w rodzinie jest bardzo niebezpiecznym zjawiskiem. Wpływa na zachowanie ofiar przemocy oraz na biernych obserwatorów przemocy. U osób doświadczających przemocy zmieniają się zachowania, myślenie oraz postrzeganie rzeczywistości. Przemoc wpływa na funkcjonowanie ofiary.

Przemoc można zdefiniować jako wykorzystywanie swojej przewagi fizycznej, psychicznej, materialnej itp. do narzucania swojej woli oraz władzy innym osobom. Wykorzystywanie swojej przewagi w celu wymuszenia określonych działań u innych osób jest przemocą.

Bardzo bolesnym dla ofiary rodzajem przemocy jest przemoc domowa. Nadal pozostaje ona dla wielu osób tematem tabu. Mężczyźni uważają, że ich partnerki powinny się ich „słuchać”, a kiedy kobiety nie podzielają tego zdania, partnerzy wymuszają na nich posłuch i pożądane działania. Należy dodać, że przemoc to nie tylko wykorzystanie siły fizycznej, to również działania w sferze psychicznej, ekonomicznej oraz seksualnej.

W ofierze rodzi się wiele trudnych emocji, z którymi stara się żyć i radzić sobie. Pojawiają się poczucie zagrożenia, niepewność, lęk. Osoba zastraszona uczy się, jak żyć pod ciągłą presją, bojąc się, co przyniosą następne minuty, godziny, dni. Do tego dochodzi poczucie winy, wstyd, ból i cierpienie, a także złość i gniew.

Skutkiem przemocy jest chwiejność emocjonalna, która zakłóca normalny proces decyzyjny – ofiara raz chce złożyć skargę, za chwilę już tego nie chce robić. Jest to pewien rodzaj przystosowania się do sytuacji, w jakiej znalazła się ofiara. Ciężko jest wyrwać się z takiego życia i szukać pomocy, ponieważ w psychice ofiary przemocy w rodzinie zachodzi szereg zmian, które mają na celu przystosowanie się do trudnej sytuacji.

Chęć zmiany swojego życia słabnie wraz z przebywaniem z oprawcą. Ofiara stara się unikać wzbudzania agresji u domowego kata. W wyniku działań sprawcy ofiara może przejawiać szereg zaburzeń psychicznych. Może się u niej rozwinąć depresja, zaburzenia lękowe oraz PTSD, czyli syndrom stresu pourazowego.

Depresja oraz zaburzenia nerwicowe mogą rozwijać się u takiej osoby na skutek problemów psychicznych, na jakie jest narażona. Przemoc pozbawia ofiarę podstawowych potrzeb – bezpieczeństwa, stabilizacji oraz godności.

Ofiary cierpią w milczeniu i starają się żyć tak, by jak najmniej wzbudzać agresję sprawcy. Objawy depresyjne u takich osób to przede wszystkim obniżenie nastroju, ciągły smutek i przygnębienie, negatywne myśli, złe samopoczucie, pojawienie się różnych dolegliwości fizycznych bez konkretnej przyczyny, osłabienie i spadek energii, wycofanie się z życia społecznego, bierność oraz zaburzenia snu i zaburzenia apetytu.

Charakterystyczne są również takie objawy, jak obniżona samoocena, poczucie beznadziejności, bardzo duże poczucie winy, brak poczucia własnej wartości oraz pogłębianie się negatywnego myślenia, które prowadzi do myśli samobójczych.

PTSD jest to syndrom stresu pourazowego. Rozwija się u ludzi, którzy przeżyli bardzo silne i traumatyczne przeżycia, np. wypadek, śmierć bliskiej osoby itp. Jest to zaburzenie lękowe, które przejawia się bardzo charakterystycznymi objawami. Występuje u około 25% osób doświadczających przemocy. Osoby z tym syndromem nie szukają pomocy i bardzo trudno jest do nich dotrzeć.

Doświadczanie przemocy w rodzinie jest bardzo silnie stresującym przeżyciem, dlatego u tak wielu ofiar przemocy rozwija się PTSD. Do jego głównych objawów należą: ponowne przeżywanie traumy (poprzez halucynacje, iluzje, tzw. flashbacki), natrętne myśli związane z przemocą, koszmary senne.

Osoby takie cierpią na zaburzenia snu, mają problemy z koncentracją i kontrolą trudnych emocji (np. mają wybuchy gniewu), są rozdrażnione i przeczulone (również na czynniki zewnętrzne związane z agresją i przemocą), czują się zagubione, nierozumiane, oszołomione.

Rozwinięcie się tych zaburzeń u osoby doświadczającej przemocy jest podwójnym obciążeniem – musi radzić sobie z narastającym pogorszeniem stanu psychicznego oraz traci w znacznym zakresie możliwości obrony przed sprawcą. Zmniejsza się zdolność do racjonalnej oceny sytuacji. Niektóre osoby zaczynają bagatelizować zagrożenie i stawać się obojętne na to, co może im się przydarzyć. Inne natomiast stają się przeczulone, zdają się przeceniać możliwości sprawcy i stwarzane przez niego zagrożenie.

Względem sprawcy odnoszą się z lękiem oraz pokorą. Boją się podjąć decyzję o zmianie życia, ponieważ obawiają się konsekwencji ze strony sprawcy przemocy w rodzinie. Stają się bezbronne i bierne. Również problemy z koncentracją uwagi oraz obniżonym samopoczuciem stanowią barierę. Osoba, która chciałaby się wyzwolić, nie jest w stanie przebrnąć przez przepisy prawa. Dlatego wiele ofiar przemocy znosi działania sprawcy w milczeniu.

Działania w zakresie pomocy ofiarom przemocy pozostawiają nadal wiele do życzenia. Jednak z każdym rokiem sytuacja się poprawia, a świadomość społeczna w tej kwestii wzrasta. Oprócz pomocy instytucji i organizacji, ważna jest także reakcja społeczeństwa. Informowanie o takich przypadkach, pomoc ofiarom przemcy w rodzinie, wsparcie ich może pomóc kolejnym osobom wyzwolić się z kręgu przemocy.

Grupy wsparcia, psycholog, rodzina i przyjaciele – oni mogą przyjść z pomocą. Należy również pamiętać, że wina leży po stronie sprawcy przemocy, nie jej ofiary. Pomimo tego, to ofiara czuje się najbardziej winna swojej sytuacji. Dlatego też wzrastająca świadomość społeczna oraz odpowiednie przygotowanie placówek pomocowych może zmienić sytuację ofiar przemocy.

Źródła

1. Niebieska linia
2. Czy jesteś ofiarą?
3. Jesteś świadkiem przemocy? Pomóż!
4. Gdzie znajdziesz pomoc?
5. Badura-Madej W., Dobrzyńska-Masterhazy A., Przemoc w rodzinie. Interwencja kryzysowa i psychoterapia, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000, ISBN 83-233-1384-9.
6. Herman C., Przemoc – uraz psychiczny i powrót do równowagi, GWP, Sopot 2003, ISBN 83-87957-92-5.
7. Jarema M., Rabe-Jabłońska J., Psychiatria, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011, ISBN 978-83-200-4180-4.