Szantaż emocjonalny w rodzinie i związku. Jak rozpoznać?
Szantaż emocjonalny to zjawisko wywierania wpływu na innych ludzi poprzez stosowanie agresji, wykorzystywanie smutku, choroby lub obietnic. Rozpoznanie problemu nie jest proste, zwłaszcza gdy szantażystą jest ktoś bliski.
1. Szantaż emocjonalny – charakterystyka
Szantaż emocjonalny to zjawisko, w którym jednostka oddziałuje na emocje i zachowanie innych poprzez stosowanie szantażu, granie na emocjach. O szantażu emocjonalnym mówimy w niezdrowej relacji dwóch lub więcej osób.
Szantaż emocjonalny to zmuszanie innych do poddawania się naszej woli. Przymus często przybiera formę agresywnego ataku słownego, smutku odczuwanego przez szantażystę, pogorszenia jego stanu fizycznego bądź rzucanych na wiatr obietnic.
Szantaż emocjonalny nie tylko wpływa na decyzje osoby manipulowanej, ale też wzbudza w niej poczucie winy, osłabia ją psychicznie i powoduje uzależnienie od woli szantażysty.
2. Szantaż emocjonalny – jak go rozpoznać?
Szantaż emocjonalny ma na celu nakłonienie drugiej osoby do spełnienia naszej woli, wywołując w nim jednocześnie negatywne emocje. Zmuszając kogoś do zmiany planów, markując smutek lub złe samopoczucie, stajemy się szantażystami.
Pod pojęciem szantażu mogą kryć się takie sytuacje jak nerwowy szef wymagający zostania po godzinach czy zazdrosny partner oczekujący, że odwołasz spotkanie ze znajomymi. Niestety, pojedyncze epizody szantażu emocjonalnego nie są aż tak poważne jak te, które potrafią trwać latami.
3. Szantaż emocjonalny w rodzinie
Jedną z najbardziej poważnych form szantażu emocjonalnego jest bezwzględna kontrola rodziców nad dziećmi. Rodzicom często trudno pogodzić się, że ich dzieci dorastają, staja się samowystarczalne, mają własne życie i chcą podejmować autonomiczne decyzje. Szantaż emocjonalny w tym wypadku najczęściej odnosi się do wyboru ścieżki kariery lub wyprowadzki z domu.
Przykład szantażu emocjonalnego stosowanego przez rodziców:
Po maturze chciałbyś wyprowadzić się z domu i zacząć studia w innym mieście. Niestety, rodzice nie chcąc cię stracić, bądź nie popierając twojego wyboru nieświadomie lub celowo stosują szantaż emocjonalny. "Zostawisz nas? Chcesz być księgowym zamiast lekarzem? Zrób to, możesz więcej tu nie wracać".
Szantażowane emocjonalnie dziecko czy młody dorosły ma poczucie winy, więc nie chcąc sprawiać bólu i rozczarowania rodzicom, przychyla się do jego woli, rezygnując z własnych planów czy marzeń.
4. Szantaż emocjonalny w związku
Szantaż emocjonalny bywa również stosowany w relacjach partnerskich. Oto przykład szantażu emocjonalnego stosowanego przez partnerów:
Twój partner nie przepada za twoimi rodzicami, dlatego za każdym razem, gdy proponujesz odwiedziny u teściowej, zachowuje się agresywnie albo symuluje chorobę. Zmiana planów pod wpływem zaborczego, często niechętnego twojemu zdaniu czy zazdrosnego partnera, również może nosić miano szantażu emocjonalnego.
Sceny zazdrości, niedostrzeganie potrzeb i woli ukochanej osoby może negatywnie odbijać się na relacji. Szantaż emocjonalny może doprowadzić do rozstania, a w skrajnym przypadku depresji bądź drastycznego spadku pewności siebie osoby manipulowanej.
Pojęcie szantażu emocjonalnego w dzisiejszych czasach jest jednak nadużywane. W każdej sytuacji, gdy konieczna jest reorganizacja zaplanowanych wydarzeń, szukamy winowajcy. Tymczasem prośba o przełożenie terminu spotkania, faktyczna choroba bliskiego czy pomoc bliskim w kryzysowej sytuacji wcale nie muszą świadczyć o złych intencjach osoby proszącej.
Życie w społeczeństwie to ciągłe kompromisy, czego nie należy mylić z nadużyciami czy wręcz szantażem emocjonalnym.
5. Szantaż emocjonalny – jak sobie z nim radzić?
Szantaż emocjonalny jest o tyle specyficzny, że prawie zawsze to agresor jest słabszą stroną. Ofiara jest zmanipulowana, jednak to szantażysta boryka się z brakiem pewności siebie, obsesyjną zazdrością lub zaborczością.
Szantaż emocjonalny nie jest barierą nie do pokonania. Związki lub relacje rodzinne dotknięte tym problemem mają szansę wyjścia na prostą. Podstawową kwestią w pokonaniu szantażu emocjonalnego jest uświadomienie sobie istnienia problemu.
Aby pokonać toksyczną relację z szantażystą pamiętajmy by nie reagować agresywnie, rozmawiać i stawiać granice, trenować asertywność, a także nie brać jego uwag do siebie. Zdroworozsądkowe podejście i rozmowa z kimś z zewnątrz pomogą dostrzec problem i go pokonać.