Zazdrość - co to jest, zazdrość obsesyjna, metody kontroli

Zazdrość to uczucie frustracji, wynikające z przeświadczenia, że można utracić coś, na czym nam zależy. Zazdrość jest często traktowana jako stan niegodny człowieka spełniającego się, który wie, czego chce od życia. Od wieków łączono ją z miłością i uważano za uczucie negatywne, które może prowadzić do rozpadu związku. Z drugiej strony, umiarkowane nasilenie zazdrości to bodziec do pozytywnej konkurencji i zaangażowania w związek. Jak natomiast radzić sobie z chorobliwą zazdrością? Czy zazdrość w miłości może mieć charakter patologiczny? Jak rozpoznać przejawy zazdrości u partnera i co to jest zespół Otella?

1. Zazdrość - co to jest?

Słownik psychologiczny definiuje zazdrość jako złożony stan emocjonalny, charakteryzujący się obawą, że zostanie się pozbawionym tego, na czym nam zależy. W wąskim ujęciu zazdrość to uczucie strachu, że ukochana osoba może od nas odejść. Zazdrość w miłości wynika często z niskiej i nieadekwatnej oceny siebie jako partnera bliskiego związku oraz z faktu, że bazą dla naszej samooceny staje się tylko i wyłącznie opinia partnera. Zaangażowanie w związek, inwestowanie czasu, energii, dóbr sprzyja utrzymaniu i trwaniu relacji, jednak może doprowadzić także do uzależnienia od związku i zazdrości.

Im bardziej nie wyobrażasz sobie życia bez ukochanej osoby, tym bardziej ją idealizujesz i masz tendencje do zazdrości. Ponadto, w bliskich relacjach obowiązuje reguła wyłączności, która polega na przekonaniu, że pewne zachowania i działania są zarezerwowane tylko dla partnera. Można wychodzić z założenia, że jedynie z partnerem odpoczywamy czy tylko jemu się zwierzamy. Regułą wyłączności zazwyczaj objęty jest seks. Im szerszy zakres wyłączności, tym większe ryzyko pojawiania się zazdrości.

2. Zazdrość obsesyjna

Zobacz film: "Czy zazdrość jest potrzebna w związku? [Studio Kafe]"

Najbardziej znany rodzaj zazdrości to chorobliwa zazdrość o partnera, która może przyjąć skrajną formę – zazdrości urojonej. W psychopatologii określa się ją jako zespół Otella, który charakteryzuje się brakiem zaufania, agresją, chęcią kontrolowania i sprawowania nadzoru nad drugą osobą. Zespół Otella to choroba wymagająca leczenia u psychologa. Życie z osobą cierpiącą na to zaburzenie jest bardzo ciężkie, wiele związków nie wytrzymuje takiej próby.

Chorobliwa zazdrość manifestuje się w postaci ciągłych podejrzeń o zdrady, sprawdzania działań partnera i obarczaniem go winą za niską jakość związku. Na bazie obsesyjnej zazdrości może rodzić się depresja, a w skrajnych przypadkach prowadzi to do samobójstwa lub morderstwa w afekcie. Ludzie obsesyjnie zazdrośni nie są w stanie racjonalnie myśleć, często nadużywają alkoholu, co tylko zwiększa strach przed zdradą i prowadzi do zachowań destrukcyjnych, np. wybuchów zazdrości, rękoczynów, a w konsekwencji do rozpadu związku.

Płeć różnicuje doświadczanie zazdrości i sposób reakcji na zdradę partnera. Generalnie kobiety silniej reagują na zdradę emocjonalną, czyli są bardziej zazdrosne o uwagę i czas poświęcony rywalce, natomiast mężczyźni zazdrośni są bardziej na punkcie zdrad seksualnych. Mechanizm ten wynika z teorii ewolucjonistycznych. Kobiety i mężczyźni inaczej przeżywają zazdrość i reagują na nią. Kobieta bardziej rozmyśla o motywacji działań partnera i próbuje uzasadnić zdradę potrzebami seksualnymi mężczyzny oraz atrakcyjnością konkurentki.

Mężczyzna natomiast szuka przyczyn zainteresowania partnerki rywalem w potrzebie uwagi i docenienia jej. Kobieca zazdrość idzie w parze ze smutkiem i depresja, a mężczyzna częściej reaguje na zazdrość agresją i gniewem. Kobiety wykazują też tendencję do celowego wzbudzenia zazdrości u ukochanego, by uzyskać korzyści, np. w postaci większej uwagi.

3. Zazdrość - metody kontroli

Zazdrość to nieprzyjemne uczucie, na które reaguje się w przeróżny sposób. Nieprzespane noce, utrata kontroli nad emocjami, awantury, brak koncentracji na codziennych sprawach to tylko niektóre skutki zazdrości. Kobiety częściej próbują ratować związek, ulepszyć relację. Mężczyźni radzą sobie z niewygodnymi emocjami poprzez doraźne sposoby podniesienia urażonego ego, chociaż nie jest to żadna reguła.

Jak zazwyczaj reaguje się na zazdrość? Oto kilka metod:

• poprawa jakości związku – np. dbanie o wygląd zewnętrzny, większe zaangażowanie w obowiązki domowe, dawanie wsparcia partnerowi;
• umniejszanie wartości partnera – uświadomienie sobie wad partnera, poczucie, że jest się lepszym;
• poszukiwanie alternatyw – szukanie innego związku, większa koncentracja na obowiązkach, pracy, dzieciach;
• ingerencja w zagrażającą relację – obniżanie atrakcyjności rywala, ostrzeganie przed wadami partnera, wzbudzanie poczucia winy, atakowanie rywala lub partnera;
• zaprzeczanie i unikanie problemu – doraźna emocjonalna ulga, np. poprzez obronne zatracenie się w pracy;
• tworzenie barier, które utrudniają partnerowi opuszczenie związku – np. celowe zajście w ciążę;
• odreagowywanie i poszukiwanie wsparcia – ekspresja negatywnych emocji, rozmowa z przyjaciółmi.

Istotne, by człowiek panował nad zazdrością, a nie ona nad człowiekiem. Powyższe metody nie zawsze są skuteczne i nie gwarantują satysfakcji z relacji.

Nie ma metody-wytrychu, która stanowi panaceum na trudności i zazdrość w związku. Ale należy zastanowić się, co stanowi motyw naszej zazdrości i kiedy jej doświadczamy. Czy zazdrość wynika ze wstydu, gniewu, poczucia winy, nienawiści do partnera lub siebie, depresji czy bezsilności? Może czujesz się mniej ważny/ważna dla partnera? Zazdrość to obawa o stałość relacji, mimo braku realnego zagrożenia i potencjalnych rywali.

Warto szczerze porozmawiać z bliską osobą o swoich uczuciach, potrzebach i lękach. Może się okazać, że partner nie wiedział, że jego dane zachowanie wzbudza u ciebie niepokój. Może szczery dialog uświadomi ci, że wcale nie chcesz, aby twój partner nie podobał się płci przeciwnej. Przecież fakt, że jest się z atrakcyjną osobą, schlebia nam. Zdrowa zazdrość jest potrzebna w każdym związku, ale nie może dominować i niszczyć miłości, która stała się spoiwem relacji.