Zespół Otella - charakterystyka, objawy, leczenie

Zespół Otella to skrajny przykład toksycznego związku, polegający na  uporczywych urojeniach związanych z  niewiernością partnerki, nawet wtedy, gdy nie ma jakichkolwiek symptomów zdrady czy romansu. Występuje najczęściej u mężczyzn nadużywających alkoholu i jest uznawany w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 za rodzaj zaburzenia psychicznego spowodowanego użyciem alkoholu (F10.5). Jakie symptomy wskazują na obłęd alkoholowy i jak radzić sobie z partnerem, który cierpi na zespół Otella?

1. Zespół Otella - charakterystyka

Zespół Otella to skrajna postać zazdrości partnerskiej, przybierająca charakter patologiczny. Inaczej zespół ten określa się jako obłęd alkoholowy (łac. paranoia alcoholica) albo obłęd zazdrości (łac. paranoia invidiva). Zespół Otella należy do grupy zaburzeń psychotycznych. Najczęściej cierpią na niego mężczyźni – nałogowi alkoholicy. Istnieją jednak przypadki zachorowania na paranoję zazdrości wśród kobiet i osób w podeszłym wieku, które cierpią na psychozę starczą w wyniku zmian neuronalnych w OUN. Zespół Otella jest bardzo zagrażający dla związku, dlatego że nakłada się dodatkowo na problemy związane z uzależnieniem od alkoholu partnera.

Istota obłędu zazdrości sprowadza się do ciągłych, nachalnych urojeń dotyczących niewierności małżeńskiej. Pacjent cierpiący na ten rodzaj psychozy urojeniowej jest przekonany o zdradzie partnera i każde zachowanie czy sytuację interpretuje jako oznakę romansu żony z kochankiem. Wśród przyczyn zachorowania na zespół Otella podaje się nie tylko upojenie etanolem czy uzależnienie od alkoholu. Wydaje się, że obłędowi zazdrości może sprzyjać osobowość paranoiczna – zaburzenie osobowości cechujące się podejrzliwością, tendencją do noszenia urazu, postawą ksobną (przecenianiem własnego znaczenia dla innych), spiskowymi teoriami dziejów i nadmierną wrażliwością na porażki.

2. Zespół Otella - objawy

Zobacz film: "Czy zazdrość jest potrzebna w związku? [Studio Kafe]"

Mówi się, że nie ma miłości bez zazdrości, jednak zespół Otella to patologiczna zazdrość, która ma o wiele większy zasięg oddziaływania niż zazdrość, której doświadcza każdy z nas od czasu do czasu, odczuwając mniejsze zainteresowanie ze strony partnera. Jakie symptomy znamionują wystąpienie zespołu Otella?

• Chory jest przekonany o rzeszy kochanków partnerki.
• Dowody potwierdzające zdradę mają charakter absurdalny, np. rachunek z pralni może świadczyć o tym, że ma z kimś romans.
• Między partnerami dochodzi do bezustannych kłótni i nieporozumień, a nawet awantur na bazie domniemanej niewierności seksualnej.
• Chory, ulegając irracjonalnym urojeniom, zaczyna śledzić partnerkę.
• Powstaje rozbudowany system inwigilacji żony – jest zadręczana bezustannymi pytaniami o wierność, kontroluje się każdy jej ruch, żąda się wyjaśnień w przypadku kilkuminutowego spóźnienia z pracy, sprawdza się bieliznę pościelową i osobistą, kontroluje billingi telefoniczne.
• Pozornie błahe rzeczy mogą być "dowodem" zdrady małżeńskiej, np. rozmowa kobiety z innymi mężczyznami, głuchy telefon, niechęć do seksu, nieudane życie seksualne, inna niz zwykle mina, nieco zmieniony uśmiech, inny sposób potraktowania partnera – wszystko, według paranoika, jest niezbitym dowodem na niewierność małżeńską.
• Do urojeń zdrady dołączają urojenia prześladowcze – brak dowodów potwierdzających domniemane romanse chory poczytuje za przebiegłość niewiernej żony i jej kochanków. Ponadto zaczyna on wierzyć, że partnerka ze swoimi kochankami może zagrażać jego życiu, planować zamach albo morderstwo.
• Pacjent z zespołem Otella domaga się niejednokrotnie przyznania się żony do zdrady, nie ufa jej i nie wierzy w zapewnienia o dochowaniu wierności.
• W związku mogą pojawić się wybuchy agresji, przemoc fizyczna, agresja słowna. Pijany alkoholik nie potrafi kontrolować swoich emocji, dlatego staje się niebezpieczny dla partnerki, a niekiedy nawet dla jej rzekomych adoratorów.
• Zachowanie i myśli chorego zostają całkowicie pochłonięte urojeniami zdrady, a aktywność jest zaprzęgnięta w starania udowodnienia prawdziwości swoich sądów, np. chory zaniedbuje obowiązki zawodowe, zaczyna instalować podsłuchy w domu, wynajmuje detektywów, robi zdjęcia żonie, ukrywając się na drzewach, za budynkami itp.

3. Zespół Otella - leczenie

Jak radzić sobie w związku z partnerem cierpiącym na zespół Otella? Czy terapia antyalkoholowa wystarczy, by pozbyć się niedorzecznych urojeń? Przyznać się do domniemanej zdrady, mimo że nie jest to prawda? Co robić?

Zespół Otella to skrajnie wyniszczający związek dwojga ludzi. Zaprzeczanie niewierności tylko utwierdza paranoika w jego chorych podejrzeniach, a przyznanie się to potwierdzenie irracjonalnych urojeń. Chory myśli: „A jednak miałem rację, nie była mi wierna” – i jeszcze bardziej zaczyna kontrolować żonę. Spirala urojeń niewierności małżeńskiej rusza ze zdwojoną siłą.

Zespół Otella to przewlekła psychoza alkoholowa wymagająca leczenia psychiatrycznego. Choroba zazwyczaj rozwija się bardzo powoli, ale może trwać do końca życia, nawet mimo podjętej terapii. Leczenie bazuje na farmakoterapii – podawaniu neuroleptyków – i odstawieniu alkoholu. Niestety zespół abstynencyjny często nasila objawy obłędu zazdrości, a chory odmawia przyjmowania leków przeciwpsychotycznych. Paranoik często nie chce podjąć terapii, gdyż uważa, że jest zdrowy. Czasami leczenie wynika z nakazu sądowego, kiedy chory staje się niebezpieczny i dopuszcza się aktów przemocy na partnerce albo innych osobach. Remisja choroby skłania paranoika do odstawienia leków, co powoduje nawrót psychozy. Ponadto pacjent żyje z przekonaniem, że cały świat sprzeciwił się wobec niego.