Empatia - charakterystyka, poziom, test

Empatia to cecha ułatwiająca nawiązywanie i utrzymywanie głębokich relacji międzyludzkich. To umiejętność współodczuwania i rozumienia drugiej osoby – jej zachowań, jej uczuć, jej intencji. Empatia jest jedną ze składowych inteligencji emocjonalnej. Im bardziej jesteśmy empatyczni, tym łatwiej znaleźć nam kompromis i porozumieć się w konfliktowych sytuacjach. Sprawdź, w jakim stopniu jesteś empatyczny!

1. Empatia – charakterystyka

Empatia to zdolność dostrzegania emocji i uczuć drugiej osoby (empatia emocjonalna) oraz poznawania sposobu w jaki myśli druga osoba (empatia poznawcza).

Dzięki umiejętności wczucia się w sytuację, osoba empatyczna z łatwością zrozumie działania i postawy innych, . Może ona spojrzeć na rzeczywistość oczami innych, a także wyobrazić sobie co inni czują. Warto pamiętać, że empatia to nie przejaw słabości, a naturalna cecha każdego zdrowego człowieka.

Za przeciwieństwo empatii uważa się egocentryzm. Egocentrycy uważają, że wszystko kręci się wokół nich. Nie są w stanie spojrzeć na sytuację oczami innych. Nie zdają sobie sprawy z tego, że inni także mają uczucia. Uważa się, że egocentrycy częściej przejawiają zachowania agresywne. Empatia znacznie hamuje tego typu działania.

Zobacz film: "Studenci medycyny będą uczyli się empatii"

Egocentryk wyróżnia się następującymi cechami:

• uważa się za osobę wyjątkową;
• nadmiernie zajmuje się sobą
• zdanie innych jest dla niego nieistotne
• jest egoistyczny i snobistyczny
• nie bierze pod uwagę punktu widzenia innych
• bywa samolubny
• postrzega innych jako gorszych
• narzuca innym swoją wolę
• stresujące sytuacje bywają dla niego kłopotliwe
• sądzi, że nadużywanie pomocy innych jest naturalne
• jest bardzo emocjonalny w dotyczących go kwestiach.

Część osób może mieć nadmiernie rozwiniętą empatię. To także nie jest dobrym zjawiskiem. Osoby takie nie potrafią odciąć się od odczuć negatywnych. Ludzie o skrajnej empatii zmagają się ze stałym stresem, smutkiem i zmęczeniem. Ważne jest, aby troszcząc się o innych, nie zapominać o sobie, dlatego nadmierna empatia może być zjawiskiem negatywnym.

2. Empatia – skąd się bierze?

Według naukowców empatia to nasza naturalna cecha, bez której człowiek nie byłby w stanie przetrwać. W psychologii wyróżnia się trzy czynniki, które najbardziej wpływają na poziom empatii:

• predyspozycje środowiskowe – według wielu naukowców poziom empatii zmienia się z wiekiem. Uważa się, że nasze środowisko i sposób życia znacznie wpływają na naszą empatię w dzieciństwie i okresie dojrzewania;
• predyspozycje psychologiczne – na poziom naszej empatii wpływ mogą mieć rodzice. Jeśli byliśmy wychowywani w poczuciu odpowiedzialności za innych, poziom naszej empatii będzie znacznie wyższy;
• predyspozycje biologiczne – skłonność współodczuwania możemy dziedziczyć.

3. Empatia – zdolność odczuwania u dzieci

Zdaniem szwajcarskiego biologa i psychologa Jeana Piageta empatia jest etapem poznawczego rozwoju. Badacz uważał, że dzieci do 7. roku życia są egocentrykami. Przeprowadzone w latach 70-tych XX wieku badania obaliły tę tezę. Jak się okazało, nawet 3-letnie dzieci zdają sobie sprawę z uczuć odczuwanych przez innych.

Część rodziców może zaobserwować zachowania empatyczne u swoich dzieci. W niektórych sytuacjach nawet 2-letnie dziecko widząc płaczącego rówieśnika podaruje mu zabawkę.

4. Empatia - poziom

Wypełnij poniższy quiz. Odpowiadając na pytania, możesz wybrać tylko jedną odpowiedź.

Pytanie 1. Jedną z bliskich ci osób dotyka poważna choroba. Na wiadomość o tym wydarzeniu reagujesz:

a) To straszne. Jak ona sobie z tym poradzi? (1 punkt)
b) Muszę ją jakoś wesprzeć. Wybieram się w odwiedziny na rozmowę. (2 punkty)
c) Pomyślę o tym później, na razie mam ważniejsze sprawy na głowie. (0 punktów)
d) Mam swoje, równie ważne problemy. (0 punktów)
e) Wszyscy na coś chorujemy i wszyscy kiedyś umrzemy. Musimy z tym jakoś żyć. (0 punktów)

Pytanie 2. Czy często masz wrażenie, że trudno przekazać ci innym ludziom swoje przemyślenia i odczucia na jakiś temat?

a) Tak, dosyć często mi się to zdarza. (0 punktów)
b) Raczej rzadko. (1 punkt)
c) Nie, prawie nigdy. (2 punkty)

Pytanie 3. Czy masz wrażenie, że ludzie obdarzają cię zaufaniem i często stajesz się ich powiernikiem?

a) Zdecydowanie tak. (2 punkty)
b) Raczej nie. (1 punkt)
c) Nie, moje rozmowy z innymi są raczej powierzchowne. (0 punktów)

Pytanie 4. Czy oglądając film, często zdarza ci się tak wejść w życie bohaterów, że trudno ci „powrócić do rzeczywistości”?

a) Zdecydowanie tak. (2 punkty)
b) Dosyć często mi się to zdarza. (2 punkty)
c) Raczej rzadko. (1 punkt)
d) Nie, nigdy. (0 punktów)

Pytanie 5. Czy słuchając zwierzeń osoby, która doświadczyła czegoś trudnego, często trudno ci pohamować łzawienie?

a) Tak. (2 punkty)
b) Czasami. (1 punkt)
c) Nie. (0 punktów)

Pytanie 6. Czy bliska i szczera rozmowa z drugim człowiekiem sprawia ci przyjemność?

a) Tak, bardzo. (2 punkty)
b) Trudno stwierdzić. (1 punkt)
c) Nie, wolę rozmawiać bardziej swobodnie, bez zbytniego okazywania uczuć. (0 punktów)

Pytanie 7. Czy potrafisz zrozumieć intencje innych ludzi, nawet jeśli odbiegają od twoich zasad?

a) Tak. (2 punkty)
b) Raczej tak. (1 punkt)
c) Z trudem. (0 punktów)
d) Nie. (0 punktów)

Pytanie 8. Jeśli ktoś zaczyna ci się zwierzać…

a) staram się zakończyć temat. (0 punktów)
b) słucham, starając się jak najszybciej pocieszyć tę osobę i przejść na mniej „emocjonalne” tory rozmowy. (1 punkt)
c) słucham ze szczerą uwagą. (2 punkty)

Pytanie 9. Kiedy twojego rozmówcę ogarnia ziewanie…

a) prawie zawsze ziewam razem z nim. (2 punkty)
b) czasem zdarza mi się ziewnąć. (1 punkt)
c) myślę sobie: „Jak może się tak zachowywać!”. Absolutnie nie mam odruchu, aby „odziewnąć”. (0 punktów)

Pytanie 10. Czy często wyobrażasz sobie, jak czuje się twój rozmówca?

a) Tak, prawie zawsze. (2 punkty)
b) Tak, dosyć często. (2 punkty)
c) Sporadycznie. (1 punkt)
d) Raczej nigdy. (0 punktów)

Pytanie 11. Jeśli ktoś opowiada ci o jakimś przyjemnym doświadczeniu, którego doświadczył (np. o tym, że się zakochał), czy zdarza ci się, że przepełnia cię radość i optymizm, tak jakbyś sam(-a) tego doświadczył(-a)?

a) Tak, bardzo często. (2 punkty)
b) Czasami tak mi się zdarza. (1 punkt)
c) Nie, raczej trudno mi sobie wyobrazić, co taka osoba może przeżywać. (0 punktów)

Pytanie 12. Jakie słowa przychodzą ci na myśl, widząc, że ktoś się bardzo martwi…

a) „Wszystko będzie dobrze”. (1 punkt)
b) „Jak mogę ci pomóc?”. (2 punkty)
c) „Nie potrafię pocieszać”. (0 punktów)

Pytanie 13. Czy zdarza ci się powiedzieć coś, co właśnie zamierzał powiedzieć twój przedmówca?

a) Tak, bardzo często! (2 punkty)
b) Dość często mi się to zdarza. (2 punkty)
c) Raczej rzadko. (1 punkt)
d) Nie zdarza mi się. (0 punktów)

Pytanie 14. Emocje człowieka poznajesz, gdy…

a) o nich opowie. (0 punktów)
b) widzę jego sylwetkę i wyraz twarzy. (2 punkty)

Pytanie 15. Czy łatwo ci rozwiązywać konflikty z innymi?

a) Tak, nie mam z tym trudności. (2 punkty)
b) Raczej tak. (1 punkt)
c) Zdecydowanie nie. (0 punktów)

5. Interpretacja wyników testu

Podlicz wszystkie punkty przy odpowiedziach, jakie zaznaczyłeś(-aś). Suma punktów wskaże, na ile jesteś osobą empatyczną. Sprawdź, co oznacza twój wynik!

• 30-19 punktów – bardzo mocna empatia

Jesteś osobą silnie empatyczną. Twoje relacje z innymi są bliskie i ciepłe. Ludzie znajdują u ciebie wsparcie. Jesteś spolegliwy(-a), potrafisz załagadzać konflikty i wysłuchać nawet takie osoby, które bardzo cierpią i potrzebują wsparcia. Nie masz trudności w nawiązywaniu kontaktu z innymi i łatwo ci zrozumieć postępowanie innych.

• 18-10 punktów – mocna empatia

Empatia jest twoją mocną stroną. Często zdarza ci się współodczuwać i nie stanowi dla ciebie problemu zrozumienie zachowania kogoś, kto działa w niezgodzie z twoimi zasadami. Empatia pomaga ci dobrze komunikować się z innymi i wiesz, jak ją wykorzystać. Potrafisz nawiązywać bliskie i głębokie relacje z innymi.

• 9-5 punktów – umiarkowana empatia

Posiadasz empatię w umiarkowanym nasileniu. Często potrafisz wczuć się w sytuację drugiego człowieka, ale nie zawsze jest to łatwe. W sytuacjach konfliktowych często trudno ci zrozumieć intencje drugiej strony. Miewasz też trudności z przekonaniem osób do swojego zdania. Spróbuj ćwiczyć siłę swojej empatii. Dobrym ćwiczeniem jest próba zrozumienia tego, co ktoś czuł w konkretnej sytuacji i dlaczego postąpił właśnie tak, a nie inaczej. Spróbuj wyobrazić sobie, co czuje twój rozmówca, a później zapytaj go, czy dobrze odczytałeś jego emocje.

• 4-0 punktów – słaba empatia

Empatia nie jest twoją mocną stroną. Nie posiadasz tej cechy w zadowalającym stopniu. Według niektórych jednak, empatii można się nauczyć. Spróbuj od prostych ćwiczeń, takich jak wyobrażanie sobie, co może odczuwać w danym momencie twój rozmówca lub co chce za moment powiedzieć. Warto rozwijać empatię, gdyż bardzo ułatwia kontakt z ludźmi.

6. Empatia – czy można ją wykształcić?

Empatii można się nauczyć, jednak nie jest to łatwe. Czasem może być potrzebny konkretny bodziec np. pomoc w schronisku dla zwierząt. Doświadczenie tego typu może sprawić, że dana osoba zechce pomagać sama. W wykształceniu empatii pomaga posiadanie zwierzęcia domowego, najlepiej psa. Psy świetnie rozpoznają emocje innych, dlatego mogą wiele nas nauczyć. W trenowaniu empatii pomoże:

• słuchanie i rozumienie tego co ktoś mówi;
• komunikowanie własnych uczuć i odbieranie sygnałów od innych;
• uważna obserwacja;
• spojrzenie w głąb siebie, nazwanie swoich uczuć.