IQ test – jak wygląda, na czym polega i o czym informuje jego wynik?

IQ test, inaczej test na inteligencję, to narzędzie, które pozwala na ustalenie ilorazu inteligencji (IQ, ang. intelligence quotient). Wynikiem badania intelektu jest wartość wyrażona jako liczba całkowita wyliczana na podstawie testu psychometrycznego. To pozwala ustalić, jaka jest inteligencja danej osoby.

Pierwsze usystematyzowane narzędzia badawcze, które miały służyć pomiarowi inteligencji, powstały na początku XX wieku, w 1905 roku. Twórcą „Skali Inteligencji Bineta-Simona”, bo o niej mowa, był Alfred Binet, francuski naukowiec reprezentujący nurt eksperymentalny w psychologii. Celem opracowania testu było ustalenie, którzy uczniowie szkół podstawowych wymagają wsparcia w nauczaniu.

Zadaniem testów psychomotorycznych jest zmierzenie sprawności umysłowej w poszczególnych dziedzinach. Z pomiaru wyciągana jest średnia, niekiedy będąca równoznaczną z ilorazem inteligencji.

W kontekście zarówno testu IQ, jak i ilorazu inteligencji, pojawia się pojęcie rodzaju inteligencji, które trudno opisać wartością liczbową. To na przykład inteligencja emocjonalna, inteligencja werbalna czy inteligencja społeczna.

Test IQ ma wiele różnych postaci. Testy online, które można znaleźć na wielu stronach internetowych, dają mniej wiążące wyniki. Ponieważ często mają charakter zabawy, co zwykle oznacza bardzo niską miarodajność.

Wiarygodne wyniki można otrzymać wyłącznie poprzez wykonanie testów standaryzowanych, którymi zajmują się psychologowie oraz kognitywiści. Testom IQ można się poddać w gabinetach psychologicznych lub przystępując do testów organizowanych przez stowarzyszenie Mensa. To międzynarodowe stowarzyszenie zrzeszające osoby o ilorazie inteligencji (IQ) kwalifikującym do górnych dwóch procent populacji.

Choć wielu psychologów uważa, że testy psychometryczne dają zafałszowany i nadmiernie uproszczony obraz umiejętności umysłowych i emocjonalnych, a testy IQ są zagadnieniem kontrowersyjnym tak z naukowego, jak i społecznego punktu widzenia, są stosowane w badaniach psychologicznych i socjologicznych.

Obecnie najpowszechniej stosowanym narzędziem jest kwestionariusz WAIS-R, w którym zadania są dzielone na kilka obszarów, mających odpowiadać różnym rodzajom inteligencji. To pozwala ustalić poziom wykonania zdefiniowanych umiejętności kognitywnych, takich jak sprawność językowa, arytmetyczna, skojarzeniowa, analityczna i przestrzenna.

Zadania w teście WAIS-R dzielone są na część werbalną oraz bezsłowną. W każdej z nich zawierają się poddziedziny.

Część werbalna testu zawiera:

• zadania słownikowe,
• zadania arytmetyczne,
• zadania zapamiętywania i powtarzania liczb,
• zadania rozumienia,
• zadania dostrzegania podobieństw.

Część bezsłowna zawiera:

• zadania wskazywania brakujących elementów na obrazkach,
• układanie klocków,
• porządkowania, układania obrazów,
• rozumienie i interpretowanie symboli.

Współcześnie wykorzystuje się także często test matryc Ravena (Raven’s Progressive Matrices). Warto pamiętać, że określić IQ może wyłącznie oficjalny test IQ, w którym każde pytanie ma inną wagę w zależności od wieku badanej osoby.

Czy istnieje norma IQ? Według specjalistów iloraz inteligencji przeciętnie inteligentnego człowieka wynosi ok. 100. Na przeciętną inteligencję wskazuje wynik od 90 do 110. To wartości, które uzyskuje blisko 68 proc. społeczeństwa.

Wynik powyżej 110 wskazuje na inteligencję wyższą niż przeciętna, zaś poniżej 90 na inteligencję niższą niż przeciętna. Wyniki o niższej wartości (niż zakłada norma), zwykle wskazują na niepełnosprawność intelektualną. Rozpoznaje się ją, gdy iloraz inteligencji jest niższy niż 70.

Wyróżnia się takie stopnie niepełnosprawności intelektualnej jak:

• stopień lekki – IQ w granicach 69 a 55,
• stopień umiarkowany – IQ pomiędzy 54-35,
• stopień znaczny – IQ pomiędzy 34 a 30,
• stopień głęboki – IQ poniżej 20.

Warto pamiętać, że skale testów IQ mogą się różnić. Mogą być punktowane w zakresie 0-100, inne 0-150, a jeszcze inne 0-200.