Medytacja - rodzaje, techniki, vipassana. Rola buddyzmu w życiu człowieka

Medytacja to jedna z technik relaksacyjnych, która przynosi niezwykłe efekty. Dzięki niej można wyleczyć zaburzenia emocjonalne, przetrwać trudny czas w życiu, a nawet pozbyć się nerwicy czy depresji. Warto wiedzieć, skąd pochodzi ta niezwykła tradycja i jakie są techniki medytacji.

1. Medytacja, czyli buddyzm dla początkujących

Przez wiele tysiącleci religia dzisiaj określana jako buddyzm, była główną inspiracją wielu wspaniałych cywilizacji oraz źródłem wielkich osiągnięć kulturalnych - przez trwałe i znaczące ustanowienie tego samego celu w życiu dla milionów ludzi. Dzisiaj wiele mężczyzn i kobiet z różnych środowisk na całym świecie sięga po nauki Buddy.

Kim więc był Budda i jakie są jego nauki? Buddyzm stanowi religię, która w całości oparta jest na naukach głoszonych przez Siddhartha Gautama, żyjącego około 2600 lat temu na obszarze dzisiejszego Nepalu i północno-wschodniej części Indii. W dzisiejszych czasach bardziej rozpoznawalny jest jako Budda, co możemy przetłumaczyć jako „Przebudzony”.

Budda przez większą część swojego życia podróżował i nauczał, jak osiągnąć oświecenie. Można powiedzieć, że buddyzm to ogromny zbiór nauk, które zostały przytoczone przez Buddę. Oryginalne nauki znajdują się w starożytnych pismach, które są powszechnie akceptowane jako najstarszy zapis wiarygodnych słów Buddy. Buddyzm jest religią dominującą na Sri Lance, w Birmie, Tajlandii, Kambodży i Laosie. Dzisiaj buddyzm nadal ma na celu uzyskanie coraz szerszej akceptacji w wielu krajach poza jego rodzinnym regionem.

1.1. Jak zostać buddystą

Buddyzm jest traktowany jako religia, czwarta na świecie pod względem wielkości, ale duża część wyznawców buddyzmu nie uważa go za religię. Wiele osób obecnie traktuje go raczej jako praktyczny system lub metodę naukową dla własnych potrzeb. Religia buddyjska różni się od chrześcijańskiej tym, że nie wspomina o istnieniu Boga Stwórcy i Zbawiciela (choć niektóre formy buddyzmu mahajany różnią się w ostatnim względzie). Buddyzm w głównym nurcie nie mówi o wielbieniu Boga i Stwórcy. Przeciwnie - stwierdza, że przez medytację i inne techniki pomożemy sobie w osiągnięciu oświecenia. Nacechowany jest pewnym podejściem do życia i do otaczającego nas świata.

Przez brak przemocy, brak dogmatów, tolerancję dla odmienności - jest w dzisiejszych czasach często traktowany po prostu jako sposób na życie. Aby zgłębić cel i założenia buddyzmu, najlepiej jest rozpocząć od zapoznania się z literaturą na temat tej religii. Należy poznać podstawowe założenia buddyzmu, jego historię, założycieli, tradycję i dowiedzieć się, co może zmienić w twoim życiu. Następnie spróbuj stopniowo zmieniać swoje życie. Staraj się być bardziej hojny dla innych, współczujący, mniej egocentryczny, mniej uzależniony od przyjemności zmysłowych, pomagaj osobom potrzebującym pomocy, wycisz umysł. Kiedy poznasz podstawowe nauki i tradycje buddyzmu, to oznacza, że nadszedł czas, aby rozpocząć medytacje.

2. Rola medytacji

Klasyczną formą medytacji jest medytacja zen. Podczas niej należy usiąść po turecku lub w tzw. pozycji lotosu. Wymaga wyprostowanych pleców, oczy trzeba zamknąć i wykonywać głębokie oddechy.

W czasie medytacji zen warto się rozluźnić i zapomnieć o problemach. Warunkiem koniecznym jest liczenie oddechów, które pozwalają wyciszyć i uspokoić umysł. Umysł powinien być wolny od wszelkich myśli. Co bardzo ważne nie powtarzamy w myślach mantry.

Mantra to cecha charakterystyczna medytacji transcendentalnej. W czasie medytacji transcendentalnej oddychamy bardzo powoli. Skupiamy się na powolnych wdechach i wydechach. Jednocześnie w myślach powtarzamy mantrę. W czasie medytacji transcendentalnej myśli swobodnie przepływają przez umysł, jednak my powinniśmy skupić się na oddechu i mantrze, co ma nas odprężyć i zrelaksować.

Medytacja jest również elementem chrześcijaństwa. Medytacja chrześcijańska pozwala zbliżyć się do Boga. W czasie medytacji chrześcijańskiej robimy jakby krok w tył. Zapominamy o problemach, pracy i obowiązkach. Medytacji chrześcijańskiej trzeba się jednak nauczyć. Na początku nie jest łatwo zapomnieć o sobie i poświęcić czas tylko Bogu.

W czasie medytacji chrześcijańskiej musimy siedzieć nieruchomo tak długo, jak to możliwe i odmawiać w myślach słowa modlitwy jak mantry. To pozwoli nam oderwać się, zapomnieć o sobie i skupić na Bogu.

3. Jak medytować

Medytacja nie wymaga praktycznie żadnego nakładu środków z twojej strony, jest jednak kilka rzeczy, o których należy pamiętać, gdy chcemy się nauczyć jak zacząć medytować. Wystarczy ci ciche, odizolowane miejsce i wygodne siedzisko: krzesło, poduszka, kanapa czy fotel. Ważne, aby nic cię nie rozpraszało. Jeśli w swoim miejscu do medytacji słyszysz różne odgłosy, skorzystaj z niektórych form muzyki medytacyjnej dla ich zagłuszenia.

Dobrym pomysłem jest przeznaczenie określonej przestrzeni służącej wyłącznie do medytacji - pomoże to stworzyć medytacyjne wibracje w danej części domu lub mieszkania. Zarezerwuj sobie pół godziny, tak aby nie myśleć o czekających cię obowiązkach. Nastaw stoper lub budzik na 10-30 minut. Początkowo medytacja powinna być krótsza, a wydłużanie jej stopniowe.

Medytacja to coś, co każdy z nas potrafi. Rozluźnianie się to jedna z najważniejszych umiejętności, jaką powinien posiadać każdy człowiek.

3.1. Początki medytacji

Aby zacząć, usiądź wygodnie, wyprostuj się, rozluźnij ramiona, lekko unieś głowę. Możesz siedzieć po turecku lub w typowej pozycji siedzącej, ze stopami dotykającymi podłogi, a rękami na udach. Ważne jest, aby medytować, siedząc prosto. Jeśli spróbujesz medytacji leżąc, jest bardziej prawdopodobne, że zaśniesz niż wejdziesz w stan medytacji.

Nie należy medytować po zjedzeniu ciężkostrawnych posiłków – poczujesz się senny. Jeśli to możliwe, weź prysznic i włóż czyste ubrania przed medytacją. Spróbuj się wyłączyć.

Jeśli chcesz medytować po pracy, postaraj się nie myśleć o całym dniu i problemach z nim związanych.

Zamknij oczy i weź kilka głębokich oddechów. Powiedz sobie, że przez następne 10-15 minut nie trzeba myśleć o przeszłości i przyszłości – wystarczy skoncentrować się na chwili obecnej, a medytowanie będzie prostsze. Ten etap relaksu to wstępny etap do medytacji, ale warto podkreślić, że medytacja jest czymś więcej niż tylko relaksem.

Staraj się skupić na własnym oddechu, nie na codziennych problemach. Oddychanie ma duży wpływ na nasz umysł. Jeśli możemy, wyciszmy oddech – pomoże to spowolnić nasz umysł. Jednak skupianie się na oddechu i niczym innym nie będzie miało korzystnego wpływu na naszą medytację. Piękno medytacji to jej prostota – wystarczy być w pełni świadomym oddechu, a poczujesz spokój ducha.

Kolejnym krokiem jest rozluźnienie mięśni od czubka głowy do palców u stóp. Można to zrobić za pomocą napinania i rozluźniania po kolei wszystkich mięśni lub za pomocą wyobrażania się, że mięśnie te się rozluźniają (niektórzy sugerują, aby wyobrażać sobie ciepło w poszczególnych partiach ciała).

Na medytację składa się także odliczanie od 20 lub 10 do 1, podczas którego wyobrażamy sobie poszczególne liczby. Nie myślimy wtedy o niczym innym.

Podczas medytacji możemy próbować nie myśleć o niczym, co bardzo rzadko się udaje, szczególnie na początkowym etapie nauki. Można wtedy zamiast tego wyobrazić sobie miejsce pełne bezpieczeństwa i przebywać tam w wyobraźni.

Medytacja może także być wizualizacją – wyobrażaniem sobie pozytywnych wydarzeń lub zmian.

4. Metydacja i afirmacja

Afirmacja może być ważną częścią medytacji. Afirmacja oznacza, że powtarzamy sobie pozytywne zdanie, takie jak na przykład: „Czuję się coraz lepiej”.

Wyjście z medytacji to odliczanie od 1 do 5, także z wizualizowaniem sobie poszczególnych cyfr. Można sobie także pomyśleć, jak zrelaksowani będziemy za chwilę, kiedy skończymy medytację.

Otwórz oczy, przeciągnij się i wstań.

5. Techniki medytacji

Techniki medytacji różnią się w zależności od tego, na czym skupiona jest uwaga medytującej osoby:

• medytacja w formie koncentracji na oddechu lub jakimś obiekcie,
• medytacja w formie powtarzania mantr,
• medytacja dynamiczna,
• medytacja za pomocą wizualizacji,
• medytacja oparta na określonych pozycjach ciała (np. na pozycji lotosu),
• medytacja „oczyszczająca” umysł,
• hipnoza, autohipnoza.
• Medytowanie ma pozytywne działanie na organizm, co dowiedziono naukowo. Nie tylko uspokaja i dotlenia organizm, ale i wspomaga koncentrację. Badania naukowe nie potwierdziły jednak żadnych możliwości medytacji w zakresie leczenia istniejących chorób.

Niepodważalny jest jednak fakt, że medytacja obniża poziom stresu. A przecież stres we współczesnym świecie zaczyna być uważany za głównego winowajcę pojawiania się wielu chorób, także somatycznych.

6. Medytacja Vipassana

Vipassana oznacza „widzieć rzeczy takimi, jakie one są” i jest to główny cel tej medytacji. Medytacja „wglądu w siebie” nazywana jest często „medytacją uwagi” lub „medytacją wglądu w siebie”. Przez praktykowanie tej formy medytacji możemy zobaczyć i faktycznie usunąć przyczyny cierpienia, które tkwią w nas samych. Medytacja pozwala nam zwiększyć niekontrolowane impulsy ciała i umysłu, dzięki czemu możemy zrozumieć naturę tego, co pochodzi i wykracza poza ciało i umysł. Medytacja vipassana mówi, że medytacja pozwala zbliżyć się do Buddy, czego następstwem jest osiągnięcie nirwany.

Medytacja vipassana pochodzi z tradycji buddyzmu - therawady - i ustanawia nowe standardy wglądu w ludzki umysł, które przeciwstawiają się konwencjonalnej percepcji postrzegania umysłu i materii, gdyż w rzeczywistości są one nietrwałe, niezadowalające i bezosobowe.

Dzięki temu stopniowo oczyszczamy nasz umysł przez wyeliminowanie wszelkich form jego zaangażowania poza medytację. Budda zidentyfikował dwa czynniki: pożądania i ignorancji, jako „korzenie cierpienia” uniemożliwiające osiągnięcie równowagi wewnętrznej. Gdy są one ostatecznie usunięte, umysł będzie w stanie dokonać czegoś, do czego w normalnych warunkach nie bylibyśmy zdolni.

6.1. Co daje medytacja vipassana

Dzięki systematycznemu praktykowaniu medytacji możliwe jest wyeliminowanie przyczyn bólu psychicznego i fizycznego, oczyszczenie umysłu i osiągnięcie spokoju ciała i duszy. Buddyzm koncentruje się na osobistym rozwoju duchowym, a filozofia buddyzmu oparta jest na dążeniu do osiągnięcia nirwany, czyli spokoju. Buddyści dążą do głębokiego wglądu w prawdziwą naturę życia, nie czczą żadnych bogów ani bóstw.

Medytacja odgrywa znaczącą rolę w idei buddyzmu. Poprzez poddawanie się jej wyciszasz nie tylko umysł, lecz także ciało. Medytacja może pomóc nam w zrozumieniu naszego własnego umysłu. Możemy dowiedzieć się, jak przekształcić nasz umysł z negatywnego na pozytywny, a także jak pozbyć się stresu. Często medytacja pozwala nam odnaleźć właściwe rozwiązanie problemów, z którymi borykamy się każdego dnia. Skupienie uwagi na chwili obecnej i pewnego rodzaju beztroska są znakiem rozpoznawczym dla medytacji vipassana.

Dzięki temu postrzegamy rzeczy takimi, jakimi są naprawdę, bez subiektywnych skojarzeń. Systematyczne praktyki vipassana ostatecznie eliminują przyczyny bólu psychicznego i fizycznego, oczyszczają umysł i w wyniku tego pozwalają osiągnąć stabilność i szczęście oraz powodują, że niekorzystne okoliczności zewnętrzne mają mniejszy wpływ na nasz nastrój.

Przezwyciężenie negatywnych myśli i kultywowanie konstruktywnego myślenia jest celem medytacji. Tą głęboką, duchową praktyką można cieszyć się każdego dnia, jeżeli czujemy taką potrzebę. Medytując, docierasz do wnętrza siebie, możesz się wsłuchać w swoje myśli. Jeżeli masz możliwość uczęszczania do świątyni i modlenia się z mnichami, to korzystaj z tego.

Nowe doświadczenia wzbogacą cię i pozwolą jeszcze lepiej poznać przesłania, jakie kieruje do nas Budda. Warto jednak zdawać sobie sprawę, że medytacja vipassana może również nieść ze sobą pewne ryzyko. Niektóre źródła podają, że ten rodzaj medytacji może powodować wystąpienie negatywnych efektów postmedytacyjnych, np. urojeń czy halucynacji. Dużo zależy jednak od predyspozycji samej osoby medytującej.

Medytacja jako taka na pewno nie spowoduje, że osoba zacznie cierpieć na jakiś rodzaj zaburzenia psychicznego. Jednak nieumiejętne praktykowanie vipassany, zamiast pomagać, może zaszkodzić. Ponadto, wiele sekt przyciąga nieświadome osoby do swoich zgromadzeń, polecając medytację vipassany i roztaczając jej cudowne efekty. We wszystkim należy zachować zdrowy rozsądek – także podczas praktyk medytacyjnych.