Motywacja osiągnięć

Istnieje wiele rodzajów motywacji, np. motywacja zewnętrzna, motywacja wewnętrzna, automotywacja i motywacja osiągnięć. Motywacja umożliwia człowiekowi zaangażowanie się w podjęte zadania. Pozwala wytyczać cele, intensyfikować wysiłki i realizować własne zamiary. Cele mogą być oczywiście motywowane różnymi względami, np. pragnieniem uznania, sławy, pochwał, pieniędzy, aprobaty społecznej. Jednak większość z nas odczuwa wewnętrzną satysfakcję ze sprostania wyzwaniu i z osiągnięcia ważnego dla siebie celu. Potrzeba osiągnięć stanowi ważne źródło ludzkiej motywacji.

1. Co to jest motywacja osiągnięć?

Motywację osiągnięć można określić jako stan umysłu wywołujący wewnętrzną potrzebę dążenia do mistrzostwa lub osiągania trudnych celów. Wybitny psycholog, David McClelland, uważał, że motywacja osiągnięć to tendencja do osiągania i przekraczania standardów doskonałości, związana z odczuwaniem pozytywnych emocji w sytuacjach zadaniowych, spostrzeganych jako wyzwanie. Inny badacz, John Atkinson, twierdził, że motywacja osiągnięć odzwierciedla skłonność jednostki do osiągania sukcesu. W większości sytuacji ludzie motywowani są przed dwie tendencje – albo chcą osiągnąć sukces, albo uniknąć porażki. Ludzie wykazują różnice indywidualne w zakresie manifestowania się u nich jednej z tendencji.

Są takie osoby, u których motyw osiągania sukcesu jest silniejszy, ale są też tacy, u których bardziej uwypukla się motyw unikania porażki. Osoby z silną motywacją osiągnięć dobrze funkcjonują w warunkach zadań o średnim poziomie trudności i wykazują większy upór w dążeniu do celu. Są też bardziej odporne na kłopoty i niepowodzenia, nie poddają się nawet, kiedy mają na drodze do celu wiele przeszkód. Jakie cechy wyróżniają osoby z silną potrzebą osiągnięć? Liczne badania pokazują, że takie osoby ciężej pracują i osiągają więcej sukcesów niż ludzie ze słabą potrzebą osiągnięć. Są bardziej wytrwałe w obliczu trudności. W szkole mają lepsze oceny, zazwyczaj odznaczają się wyższym ilorazem inteligencji.

Zobacz film: "By szczyty zdobywać"

Kariera zawodowa osób z silną potrzebą osiągnięć częściej wiąże się z rywalizacją, osoby te częściej pełnią funkcje przywódcze, szybciej awansują. Jeśli są przedsiębiorcami, odnoszą większe sukcesy biznesowe niż ich mniej „ambitni” konkurenci. Alternatywne koncepcje motywacji osiągnięć odwołują się do celów, jakie przyświecają podmiotowi podejmującemu się różnych działań. Zwykle rozróżnia się dwa główne cele:

• orientacja na poziom wykonania – potrzeba rywalizacji i zademonstrowania w określonej sytuacji kompetencji wyższych (a przynajmniej nie niższych) od innych jej uczestników („Mam nadzieję, że wypadłem lepiej niż pozostali na egzaminie”);
• orientacja na osiągnięcie mistrzostwa – potrzeba rozwoju własnych kompetencji i umiejętności oraz osiągnięcie dzięki temu jeszcze wyższego poziomu wykonania w przyszłości („Cieszę się, że perfekcyjnie opanowałem ten materiał na egzamin”).

2. Motywacja osiągnięć a kultura

W psychologii wyróżnia się dwa główne typy motywacji – motywację pozytywną i negatywną.

1. Motywacja pozytywna – powstaje na bazie wzmocnień dodatnich, czyli nagród w postaci pieniędzy, awansu, uznania, obietnicy wyższych zarobków w pracy itp.
2. Motywacja negatywna – powstaje na bazie wzmocnień negatywnych, czyli kar za niezrealizowanie danego zadania w postaci utraty pracy, mniejszego prestiżu, zagrożenia naganą itp.

Motywacja pozytywna bardzo często wykazuje tendencję do przekształcania się w motywację osiągnięć, bowiem człowiek stawia sobie ambitne cele, dąży do osiągania wysokich wyników, podnosi sobie poprzeczkę i wymagania, nie uchyla się przed wysiłkiem i odpowiedzialnością w nadziei, że zostanie za to uhonorowany i sam odczuje wewnętrzną satysfakcję z dobrze wykonanego zadania, co przekłada się bezpośrednio na wyższe poczucie własnej wartości. Z kolei motywacja negatywna (ujemna) zasadza się na mobilizowaniu jednostek do działania poprzez wzbudzanie lęku, poczucia zagrożenia, obawy i niepokoju. Człowiek motywowany dodatnio dąży do maksymalizowania przyjemności i tego, by zyskiwać jeszcze więcej, natomiast człowiek motywowany ujemnie nastawia się, by unikać przykrości i nie stracić tego, co do tej pory udało mu się osiągnąć. W rzeczywistości motywacja negatywna sprowadza się do spełniania oczekiwań innych, a nie do kreowania entuzjazmu i zamiłowania do pracy, jak w przypadku motywacji pozytywnej.

Ludzkimi dążeniami kieruje wiele różnych motywów i potrzeb, np. potrzeba władzy, autorytetu, uznania, przynależności albo motywacja osiągnięć. Ta ostatnia polega na samomobilizowaniu się, rywalizowaniu z innymi i z samym sobą. Ludzie z wysoką motywacją osiągnięć są cierpliwi, potrafią odraczać w czasie gratyfikacje za własne wysiłki i dokonania. Potrzeba osiągnięć jest także skontaminowana z perspektywą kulturową. Harry Triandis wyróżnił kultury podkreślające indywidualizm i kładące nacisk na kolektywizm. Kultury zachodnie (np. USA, Wielka Brytania, Kanada) podkreślają indywidualizm. Ludzie dorastający w tych kulturach uczą się przypisywać duże znaczenie indywidualnym osiągnięciom. Natomiast kultury wschodnie (np. Ameryka Łacińska, Afryka, Azja) często uwypuklają kolektywizm, ceniący lojalność i podporządkowanie grupie. Nawet w społecznościach kolektywistycznych Japonii, Hongkongu i Korei Południowej, gdzie przypisuje się duże znaczenie sukcesowi w szkole czy biznesie, celem nadrzędnym nie są osiągnięcia osobiste, ale przynoszenie zaszczytu rodzinie, drużynie czy innej grupie. Motywacja osiągnięć działa głównie na poziomie świadomym i znajduje się pod znacznym wpływem uczenia się.