Poligynia – czym jest, podział, zalety i wady wielożeństwa

Poligynia (poliginia), czyli wielożeństwo oznacza związek jednego mężczyzny z więcej niż jedną kobietą w tym samym czasie. To jedna z form poligamii, oznaczającej małżeństwo z więcej niż jedną osobą w tym samym czasie. Poligynia jest spotykana znacznie częściej niż poliandria (związek jednej kobiety z wieloma mężczyznami). W niektórych krajach ta forma związków jest uznawana przez prawo cywilne, a relacje małżeńskie w tej formie funkcjonują w wielu kulturach.

Ponieważ najczęściej to mężczyzna pozostaje w związku z wieloma kobietami, poligynia często utożsamiana jest z poligamią. Jednak to drugie pojęcie jest zdecydowanie szersze. Nie można zapomnieć, że funkcjonuje także pojęcie poliandrii, oznaczającej związek jednej kobiety z wieloma mężczyznami oraz poligynandrii, to jest związek kilku kobiet z kilkoma mężczyznami.

Niegdyś poligynia była praktykowana w wielu znanych kulturach. Współcześnie w większości krajów i społeczeństw dopuszcza się wyłącznie małżeństwa monogamiczne. Kultury, w których poligynia jest dopuszczalna na mocy prawa zwyczajowego lub cywilnego, stanowią zaledwie kilkanaście procent.

Poligynia jest usankcjonowana prawnie w krajach, w których dominującą religią jest islam. Prawo zwyczajowe dopuszcza poligynię w większości państw południowoafrykańskich. Choć w Europie są one zakazane, na przykład w Wielkiej Brytanii czy Australii uznawane są małżeństwa poligyniczne zawarte poza granicami państwa.

Poligamia występuje pod dwiema postaciami: poligynii, związku jednego mężczyzny z więcej niż jedną kobietą i poliandrii, relacji jednej kobiety z większą ilością mężczyzn.

Pośród małżeństw poligynicznych wyróżnia się:

• poligynię siostrzaną. Ma ona miejsce, gdy wszystkie żony są siostrami, a także niesiostrzaną (kiedy żony nie są siostrami) oraz poligynię obejmującą kobiety spokrewnione w inny sposób,
• poligynię hierarchiczną , kiedy to jedna żona jest ważniejsza od pozostałych i posiada nad nimi władzę oraz poligynię niehierarchiczną, gdy wszystkie żony są sobie równe,
• poligynię uprzywilejowaną, gdy wyłącznie niektórzy mężczyźni mogą mieć wiele żon i poligynię nieuprzywilejowaną. Mówi się o niej, gdy wiele żon może mieć każdy mężczyzna,
• poligynię rezydencjalną, gdy wszystkie żony mieszkają w jednym domu, semirezydencjalną, gdy mieszkają w odrębnych, ale pobliskich domostwach i nierezydencjalną. Wówczas każda żona mieszka w odrębnym i oddalonym domostwie.

Bardzo często liczba żon wiąże się ze statusem społecznym lub materialnym mężczyzny. W społeczeństwach, w których poligynia jest dopuszczalna na mocy prawa zwyczajowego lub cywilnego, większość mężczyzn żyje w związkach monogamicznych, ponieważ na posiadanie licznej rodziny mogą pozwolić sobie wyłącznie najbardziej zamożni obywatele o wysokim statusie społecznym.

Porównując poligynię z monogamią można dostrzec kilka zalet natury ekonomicznej, społecznej czy zdrowotnej, a tym samym uzasadnienie biologiczne, demograficzne czy związane z warunkami bytowymi.

Z uwagi na to, że możliwości reprodukcyjne mężczyzn są wyższe niż kobiet, poligynia oznacza dużą wydajność reprodukcyjną rodziny. Mężczyźni pozostających w takich układach mają przewagę reprodukcyjną nad mężczyznami żyjącymi w związkach monogamicznych. Mogą mieć więcej dzieci. Często w sytuacji, gdy kobieta nie może mieć dzieci, do rodziny wchodzi druga żona.

Ponadto poligynia bywa rozwiązaniem w rejonach wyniszczających wojen, niebezpiecznych polowań lub połowów morskich, w których poziom śmiertelności mężczyzn jest wyższy niż poziom śmiertelności kobiet oraz gdzie pojawia się problem deficytu mężczyzn.

Choć teoretycznie w małżeństwie poligynicznym każda z żona powinna cieszyć się takim samym zainteresowaniem ze strony męża, mieć takie prawa i swobody, wieść życie na takim samym poziomie, a i swobodnie wstąpić w związek oraz z niego zrezygnować, w praktyce wygląda to zwykle nieco inaczej. Rodziny poligamiczne narażone są na zazdrość, także seksualną, a także nieporozumienia i kłótnie. Warto pamiętać, że odmienną formą poligynii są haremy, w których prawa kobiet są mocno ograniczone.