Relacje z rodzicami - modele i wzmacnianie relacji
Relacje między rodzicami a dziećmi bywają różne. Idealny styl życia rodzinnego składa się z serdecznych stosunków między samymi rodzicami, między rodzicami a dziećmi, a także między samym rodzeństwem. Relacje w rodzinie powinny być oparte na wzajemnym porozumieniu, szacunku, zaufaniu i lojalności. Zdarza się jednak, że różnica pokoleń bądź nabyte nieprawidłowe zachowania stanowią barierę niemożliwą do pokonania – relacje są wtedy patologiczne, pozbawione życzliwej więzi. Jak dbać o dobre relacje z rodzicami?
1. Modele relacji między rodzicami a dziećmi
Tak naprawdę nie można jednoznacznie określić wzorcowych relacji z rodzicami. Są różne uwarunkowania rodzinne, mentalne i wychowawcze. Na pewno zmieniły się zasady, na których opierają się rodzice w relacjach z dziećmi. Dziewczęta nie są zmuszane do małżeństw z mężczyznami, których wybrali rodzice, jednak można spotkać się z relacjami na zasadzie despotycznie wydawanych rozkazów.
Istnieją rodziny, w których nie panują wzajemne serdeczne stosunki, wola narzucana jest siłą słowną i fizyczną, nie ma poszanowania jednostki, nie są okazywane pozytywne uczucia i nie są wysłuchiwane opinie dzieci. W takim przypadku relacje dzieci z rodzicamiopierają się głównie na zaspokajaniu ich potrzeb życiowych i materialnych. W momencie usamodzielnienia się dzieci, relacje te bywają zrywane ostatecznie.
Istnieją jeszcze co najmniej dwa patologiczne rodzaje relacji z rodzicami, skrajne wobec siebie, a stanowią o jednym problemie wychowawczym – zaangażowaniu rodziców w życie dziecka.
- Zbyt aktywne zaangażowanie i kontrolowanie dziecka pod każdym względem skutkuje odsunięciem się dziecka od rodziców – dziecko szuka miejsca dla siebie i chce dokonywać własnych wyborów.
- Brak zaangażowania w życie dziecka, jego relacje z kolegami czy nawet postępy w szkole. Powoduje to, że dziecko czuje się osamotnione i szuka instynktownie wzorców, które mogą okazać się dla niego nieodpowiednie.
W obu przypadkach kształtowanie osobowości dziecka odbywa się w sposób nieprawidłowy, aspołeczny. Oczywiście błędem jest także uogólnianie. Niektórzy rodzice uważają, że aktywne zaangażowanie (nawet porównywane z inwigilowaniem) lub jego brak są postrzegane na plus. Uczy to dzieci systematyczności, umiejętności podporządkowania się, dyscypliny, zadbania o siebie, odpowiedzialności i samodzielności.
Coraz częściej popularyzowane są stosunki partnerskie w rodzinie, których rodzice prawie na równi ze sobą stawiają swoje dzieci. Rodzice nie nakazują, są przyjaciółmi, zapewniają utrzymanie materialne i wsparcie moralne, ale wymagają szczerości i lojalności. Dzieci w partnerskiej rodzinie mają swoją wolę i decydują o swoich wyborach. Jeśli zaangażowanie rodziców w życie dziecka jest przez niego odbierane pozytywnie, można uznać relacje partnerskie jako idealne we współczesnym świecie.
2. Wzmacnianie relacji rodzic-dziecko
Relacje z rodzicami najmocniejsze są we wczesnych latach życia dziecka. Niektórzy uważają, że rodzice powinni przekazać swoim pociechom wszystko, co mają najcenniejsze do 9. roku życia. Do tego momentu instynkt obserwacyjny dzieci jest najsilniejszy, automatycznie pochłaniają nie tylko wiedzę o otoczeniu i świecie, ale mimochodem zauważają pewne zachowania międzyludzkie, szczególnie te w swojej rodzinie, akceptują je i przyswajają jako te prawidłowe.
Wpływ ten z upływem lat stopniowo staje się mniejszy. Dlatego bardzo istotne jest, żeby „zdrowe” relacje rodzice-dzieci nawiązały się przed okresem dojrzewania, który powszechnie uważany jest za okres nastoletniego buntu. Obowiązkiem rodziców jest stworzenie na tyle głębokiej i mocnej więzi z dzieckiem (dziećmi), aby w okresie szkolnym nie poddawały się zbytnio wpływowi otoczenia. To obowiązkiem rodziców jest tak wychować dziecko, by uważało ono zdanie i opinie rodziców za najbardziej wartościowe, bardziej niż rówieśników.
3. Relacje z ojcem i matką
W dzisiejszych czasach relacje między rodzicami a dziećmi ulegają pewnym nieprawidłowościom. Pęd za postępem cywilizacyjnym, pragnienie zapewnienia najlepszych warunków materialnych nierzadko są przyczyną rozprzężenia w relacjach rodzinnych. Tam, gdzie zostaje zaburzona hierarchia wartości, dochodzi do konfliktów i nieporozumień nie tylko na poziomie pojedynczych incydentów, ale także codziennej komunikacji.
Zaniedbania ze strony rodziców, buntownicze (i nierzadko wulgarne oraz agresywne) zachowanie dzieci, niestosowanie się do ustalonych reguł, wykorzystywanie słabości jednej i siły drugiej strony stanowią o patologicznym aspekcie dzisiejszych relacji rodzic-dziecko.
Nieważne, jakie schematy wychowawcze przyjmuje się za słuszne i jakich relacji rodzinnych bywało się świadkiem, należy wzbraniać się przed powielaniem błędów. Rodzice muszą pamiętać, że są wzorem, który ich dzieci będą świadomie bądź nieświadomie naśladować.
Relacje z ojcem zazwyczaj ukierunkowane są na samodzielność, dyscyplinę i przedsiębiorczość, relacje z matką z reguły uczą czułości, gospodarności i partnerstwa. W obu przypadkach dziecko powinno odnaleźć w rodzicu przewodnika. Odpowiedzialni rodzice pokazują dziecku te normy i zachowania, które są w społeczeństwie akceptowane, uczą prawidłowo komunikować się z otoczeniem i w nim funkcjonować. Przewodnicy, pokazując i ucząc, powinni być świadomi swojej roli wychowawczej. Każde zaniedbanie będzie odbijało się echem na przyszłych stosunkach w rodzinie.
