Urlop macierzyński

Urlop macierzyński został ustanowiony w celu zapewnienia ochrony zdrowia kobiet w ostatnim okresie ciąży oraz tuż po porodzie. Urlop macierzyński zapewnia świeżo upieczonej mamie komfort opieki nad dzieckiem i wolny czas na to, aby zająć się swoim nowo narodzonym maleństwem i dojść do pełni sił. Warto jednak pamiętać, że urlop macierzyński oraz urlop wychowawczy przysługują tylko wtedy, kiedy pracownica ma podpisaną umowę o pracę. Otrzymuje wtedy także zasiłek macierzyński. Jeśli kobieta pracuje na umowę zlecenie lub umowę o dzieło, albo jest na tzw. samozatrudnieniu, takie przywileje rodziców jej nie obejmują.

1. Ile trwa urlop macierzyński?

Z urlopu macierzyńskiego mogą korzystać matka dziecka oraz ojciec dziecka. Pracownica, która wychowuje dziecko przysposobione i mąż pracownicy wychowującej dziecko przysposobione, korzystają z urlopu na prawach urlopu macierzyńskiego. Urlop ojcowski, tzw. tacierzyński, wszedł w życie w 2010 roku. Ojciec może go wykorzystać w dowolnym czasie, ale w ciągu roku od urodzenia dziecka. Długość urlopu macierzyńskiego uzależniona jest od kilku czynników. Urlop ten nigdy nie może być jednak krótszy niż osiem tygodni, które zdaniem ustawodawcy są niezbędne do powrotu do sił kobiety po urodzeniu dziecka. Jeśli np. dziecko po porodzie zostaje w szpitalu ze względów zdrowotnych, wówczas kobieta musi wykorzystać co najmniej osiem tygodni urlopu macierzyńskiego, a resztę wykorzystać na czas, kiedy dziecko wyjdzie ze szpitala.

Pracownica może wykorzystać co najmniej dwa tygodnie urlopu macierzyńskiego przed przewidywaną datą porodu. Prawa do tego urlopu nie można się zrzec, można go jedynie rozdzielić między oboje rodziców. W 2011 roku, zgodnie z prawem pracy, urlop macierzyński przysługujący po urodzeniu jednego dziecka wynosi 20 tygodni. Po urodzeniu bliźniąt matce przysługuje 31 tygodni urlopu. W przypadku urodzenia każdego kolejnego dziecka wymiar urlopu powiększa się o dwa tygodnie – do 37 tygodni po urodzeniu pięciorga lub więcej dzieci.

2. Prawne aspekty urlopu macierzyńskiego

Podczas urlopu macierzyńskiego korzystającemu z niego rodzicowi przysługuje zasiłek macierzyński. Zasiłek macierzyński stanowi zabezpieczenie materialne pracownicy w okresie urlopu po urodzeniu dziecka. Miesięczny zasiłek wynosi 100% wynagrodzenia. Podstawę wymiaru zasiłku stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownicy za okres sześciu miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym nastąpił poród. Niezbędnym dokumentem do wypłaty zasiłku macierzyńskiego jest zaświadczenie o przewidywanej dacie porodu – za okres przed porodem – albo akt urodzenia dziecka – za okres od dnia porodu, a także oświadczenie o urodzeniu pierwszego lub kolejnego dziecka.

Jeśli stan zdrowia kobiety ciężarnej umożliwia jej pracę, wówczas przysługuje jej 270-dniowy okres zasiłkowy. Do wypłaty zasiłku macierzyńskiego matce dziecka z tytułu urodzenia dziecka po ustaniu zatrudnienia niezbędne jest dodatkowe zaświadczenie lekarskie stwierdzające stan ciąży w czasie trwania zatrudnienia oraz:

• świadectwo pracy lub inny dokument potwierdzający rozwiązanie stosunku pracy z powodu likwidacji lub ogłoszenia upadłości pracodawcy w powyżej zaistniałym przypadku,
• prawomocne orzeczenie sądu o rozwiązaniu stosunku pracy z naruszeniem przepisów prawa – w razie niezgodnego z prawem rozwiązania stosunku pracy.

W przypadku, gdy zasiłek macierzyński wypłacany jest przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, dodatkowo wymagane jest odpowiednio:

• zaświadczenie pracodawcy o udzielonym urlopie macierzyńskim – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem,
• oświadczenie o przerwaniu działalności pozarolniczej – w przypadku ubezpieczonego będącego osobą prowadzącą działalność pozarolniczą,
• zaświadczenie o przerwaniu działalności zarobkowej – w przypadku pozostałych ubezpieczonych.

Datę wypisania ubezpieczonej matki nowo narodzonego dziecka ze szpitala dokumentuje się odpowiednim zaświadczeniem wystawionym przez szpital.

3. Dodatkowy urlop macierzyński

Od stycznia 2010 roku obowiązują nowe przepisy o dodatkowym urlopie macierzyńskim i dodatkowym urlopie ojcowskim. W 2011 roku ten rodzaj urlopu wynosi dwa tygodnie dla matki i jeden tydzień dla ojca. Jest to prawo każdego pracownika zatrudnionego na umowę o pracę, z którego jednak nie trzeba korzystać. Pracodawca natomiast ma obowiązek go udzielić na wniosek matki lub ojca. Można również wykorzystać tylko część tego urlopu. W kolejnych latach dodatkowy urlop macierzyński będzie wydłużany – cztery tygodnie w 2012 i 2013 roku, sześć tygodni w 2014 roku. Urlop ojcowski także jest nieobowiązkowy i w latach 2011-2012 będzie wynosić jeden tydzień, natomiast w kolejnych latach – dwa tygodnie. Mamy wieloraczków mają do dyspozycji urlop macierzyński dodatkowy, trwający osiem tygodni.

Pracownica przebywająca na dodatkowym urlopie macierzyńskim ma takie same prawa jak podczas korzystania z podstawowej części urlopu, łącznie z zasiłkiem macierzyńskim. W czasie trwania dodatkowego urlopu macierzyńskiego kobieta ma prawo do połączenia opieki nad małym dzieckiem z wykonywaniem dotychczasowej pracy, ale w skróconym wymiarze, tzn. nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. Wystarczy złożyć pisemny wniosek u pracodawcy, a pracodawca ma obowiązek wniosek ten uwzględnić. Podanie o dodatkowy urlop macierzyński lub o połączenie go z pracą należy złożyć co najmniej na siedem dni przed jego rozpoczęciem. Zaraz po urlopie macierzyńskim kobieta ma prawo do urlopu wypoczynkowego, a pracodawca ma obowiązek go udzielić.