Pamięć autobiograficzna
Przez całe życie odbieramy, w sposób pośredni lub bezpośredni, informacje dotyczące naszej osoby. Są to wiadomości, które mocno przyciągają uwagę, np. kiedy ktoś podczas przyjęcia wypowie nasze imię, nasza uwaga natychmiast skupi się na dalszym ciągu tej wypowiedzi, pomimo że w danym momencie prowadzimy rozmowę z kimś innym. Informacje na temat samego siebie silnie wpływają na nasze samopoczucie i determinują rodzaj działań podejmowanych przez nas w przyszłości. Pamięć autobiograficzna zawiera zapis indywidualnego doświadczenia człowieka i odnosi się do własnej przeszłości. Ponadto, zdolność pamiętania przez umysł naszej biografii stanowi bazę dla kształtowania się inteligencji emocjonalnej.
1. Co to jest pamięć autobiograficzna?
Każdy człowiek gorzej lub lepiej pamięta własną biografię. Pamiętamy osobistą przeszłość – kiedy się urodziliśmy, ważne wydarzenia z naszego życia, czas nauki, ślub, pierwszą pracę, miejsca, daty i emocje, jakie towarzyszyły nam w danych okolicznościach.
Pamięć autobiograficzna to system pamięciowy, który koduje, przechowuje i umożliwia wydobywanie informacji o własnym życiu i przeszłości. Indywidualne doświadczenie każdego człowieka dotyczy trzech głównych obszarów – własnej osoby, czyli „Ja”, świata zewnętrznego i relacji na linii Ja-świat. Podział ten jest oczywiście nieostry, gdyż poszczególne obszary wpływają na siebie.
Pamięć autobiograficzna stanowi zapis danych o charakterze deskryptywnym (opisującym), jak i afektywnym (emocjonalnym). Mówiąc prościej, na autobiografię składają się informacje „zimne” – suche fakty, jak i informacje „gorące” – uczucia.
Skąd się biorą informacje zawarte w „szufladce pamięci autobiograficznej”? Są to wiadomości odbierane bezpośrednio za pomocą zmysłów, zbierane podczas interakcji z otoczeniem, codziennych kontaktów z innymi, informacje zaczerpnięte z literatury, szkoły, mass mediów, zasłyszane od rodziców, nauczycieli, kolegów itp.
Z czasem informacje zawarte w pamięci autobiograficznej ulegają selekcji i kondensacji. Osobiste doświadczenia dotyczą także skutków własnych działań i konsekwencji własnych cech, co przekłada się na kształtowanie obrazu siebie i poczucia własnej wartości.
2. Właściwości pamięci autobiograficznej
Pamięć autobiograficzna jest zapisem doświadczenia życiowego rozumianego jako ciąg zdarzeń, tworzących indywidualną historię egzystencji. Zapis ten jest tworzony na różnych poziomach ogólności, poczynając od pojedynczych epizodów, a kończąc na całym cyklu życiowym.
Pamięć autobiograficzna może powstawać dzięki wiedzy i skryptom poznawczym. Ma charakter deklaratywny, to znaczy, że wspomnienia dotyczące własnej przeszłości zapisywane są w postaci konkretnych lub abstrakcyjnych danych, które do opisu angażują język. Ponadto wydarzenia w naszym życiu sygnowane są emocjami, zarówno pozytywnymi, jak i negatywnymi.
Dzięki oznakowaniu afektywnemu wydarzenia są wyraziste i stanowią ważne punkty orientacyjne. Sposoby afektywnego znakowania różnych doświadczeń wynikają z różnic indywidualnych, odnoszących się między innymi do własnych przekonań na swój temat.
Pamięć autobiograficzną można podzielić na dwa rodzaje – pamięć epizodyczną (o zdarzeniach) i pamięć semantyczną (o faktach). Pamięć epizodyczna odnosi się do zdarzeń z osobistej przeszłości, które mają określoną lokalizację przestrzenną i czasową, natomiast pamięć semantyczna stanowi zobiektywizowaną wiedzę zawartą w języku, która dotyczy głównie świata zewnętrznego, ale może też dotyczyć własnej osoby (np. podstawowe dane personalne, wiek, adres zamieszkania itp.). Jakie są główne cechy pamięci o własnej przeszłości?
- Zdarzenia są uporządkowane sekwencyjnie i datowane, to znaczy mają określony czas (przynajmniej na poziomie ogólnym).
- Zdarzenia tworzą sekwencje, które mają określony sens dla jednostki – dzięki znajomości tego sensu człowiek może uzupełniać brakujące elementy ze swojej przeszłości.
- Pamięć autobiograficzna ma charakter hierarchiczny, co umożliwia ekonomiczne wykorzystanie dostępnych zasobów pamięciowych.
- Zdarzenia odnoszą się do struktury „Ja”, zatem zakodowane informacje są subiektywnie ważne i lepiej pamiętane.
- Pamięć autobiograficzna stanowi podstawę dla kształtowania się inteligencji emocjonalnej, która jest filtrem kodowania nowych doświadczeń.
- Pamięć autobiograficzna odpowiada za regulację nastroju i utrzymywanie równowagi emocjonalnej.
Podsumowując, ludzie mają dobry dostęp do faktów ze swojej indywidualnej biografii. Fakty te dotyczą zdarzeń silnie angażujących jednostkę i są przedmiotem jej refleksji. Ponadto, ludzie dysponują wieloma wskaźnikami ułatwiającymi wydobywanie informacji o sobie samych.
