Syndrom ocalonego

Zwolnienie z pracy to stresujący czas nie tylko dla osoby, która straciła zatrudnienie, ale i dla tych, którzy zachowali stanowiska pracownicze. W takiej sytuacji wiele osób zaczyna zastanawiać się, dlaczego udało się im zachować posadę i czy nie są następni w kolejce do utraty pracy. Brak pewności zatrudnienia staje się nie do wytrzymania. Taka sytuacja powoduje szereg emocjonalnych i fizycznych zmian, czyli tzw. syndrom ocalonego (ang. survivor syndrome). Jakie są jego objawy i skutki wśród pracowników?

1. Objawy syndromu ocalonego

Rynek pracy nie rozpieszcza nikogo. Mimo ukończonych studiów wyższych i szeregu dodatkowych kursów młodzi ludzie czasami wiele lat poszukują miejsca pracy, słysząc od potencjalnych pracodawców na rozmowach kwalifikacyjnych, że brakuje im doświadczenia zawodowego.

Wskaźnik bezrobocia szaleje w zastraszającym tempie. Nawet ci, którzy mają pracę, boją się o jej stabilność, np. starsze osoby przeżywają stres w związku z koniecznością ciągłego „nadążania” za nowinkami technologicznymi i adaptacją do nowych standardów wymagań.

Osoby, które w obliczu redukcji etatów zachowały swoje stanowiska w pracy, przeżywają ambiwalentne uczucia – z jednej strony cieszą się, że mają zapewnione źródło dochodu, ale z drugiej może pojawić się u nich tzw. syndrom ocalonego. Czym manifestuje się to zjawisko? Składa się przede wszystkim z trzech osiowych objawów:

• utraty złudzeń – pracownik odczuwa zmiany jako zdradę zwierzchników i złamanie kontraktu psychologicznego z pracodawcą, że dobrze wykonana praca zagwarantuje pewność zatrudnienia,
• pesymizmu – pracownik obawia się, że mimo dobrze wykonywanej pracy on też w przyszłości straci zajęcie,
• stresu – po zwolnieniach z pracy niektórych współpracowników pozostałe osoby zwykle muszą przystosować się do zmian, co jest stresującym wyzwaniem.

Nawet redukcja etatów na małą skalę może powodować u pracowników syndrom ocalonego, zwłaszcza jeśli nie mają dobrego kontaktu ze zwierzchnikami. Brak komunikacji stwarza podstawy do niepokoju o przyszłość i powstawania plotek o ewentualnych dalszych zwolnieniach z pracy.

Pracodawca powinien uświadomić sobie, że powodzenie wszelkich zmian zależy od umiejętności zaakceptowania ich przez pozostałych pracowników. Warto wiedzieć, że mogą oni odczuwać:

• poczucie winy, że pozostali w pracy, kiedy inni ją utracili,
• szok na wiadomość o zwolnieniach,
• żal, że sami nie zgłosili rezygnacji z pracy,
• strach, że są następni w kolejce do utraty pracy.

Należy także liczyć się z możliwością pogorszenia wydajności pracy zespołu pracowniczego, który został zubożony o zwolnionych współpracowników. Można uniknąć redukcji efektywności zespołu, kiedy zwolnienia z pracy są załatwiane w sposób profesjonalny. Warto słuchać tego, co pracownicy mają do powiedzenia. Jeśli odnoszą wrażenie, że nikt nie traktuje ich poważnie, konflikty w miejscu pracy to tylko kwestia czasu.

Zwolnienia z pracy są zwykle nieuniknione. Syndrom ocalonego można zminimalizować przez zadbanie o dobrą komunikację z pracownikami. Jeśli będą mieli świadomość, że ich zdanie nie jest ignorowane, łatwiej będzie im pogodzić się z trudnymi decyzjami podjętymi przez przełożonych.