Jak funkcjonuje pamięć?

Pamięć u każdego człowieka jest inna. Niektórzy pamiętają najdrobniejszy szczegół z konkretnej sytuacji sprzed kilkunastu lat, inni nie mogą sobie przypomnieć tego, co robili wczoraj wieczorem. Z czego wynikają takie rozbieżności? Z różnicy w rozwoju pamięci na konkretnych jej etapach. Czym charakteryzuje się każdy z nich?

1. Pamięć sensoryczna

Pamięć ultrakrótka (sensoryczna), charakteryzuje się przede wszystkim ulotnością. To właśnie dzięki niej reagujemy na bodźce zewnętrzne, których doświadczamy za pomocą naszych zmysłów. Według naukowców nie mamy żadnego wpływu na ten rodzaj pamięci, ponieważ jest zaliczana do tzw. czynności biologicznych. Pamięć sensoryczna jest bazowym elementem naszej pamięci – to właśnie na tym etapie nasz mózg decyduje, które informacje przejdą na kolejny poziom w naszym umyśle, a które już teraz zostaną utracone.

2. Pamięć krótkotrwała

Pamięć krótkotrwała jest kolejnym etapem naszej pamięci. Charakteryzuje się bardzo małą pojemnością, co oznacza, że informacje, które do niej trafiają, uznajemy za mało przydatne i zapominamy o nich już po kilkunastu sekundach. Naukowcy szacują, że mieści się w niej maksymalnie 5-9 elementów, z czego każdy z nich może być słowem, cyfrą bądź dźwiękiem. Dlatego właśnie kody PIN mają po 4 cyfry, a numery kont bankowych są podawane najczęściej w czterocyfrowych sekwencjach. Ten rodzaj pamięci umożliwia nam też zapamiętanie początku zdania podczas czytania książki czy akcji w scenie filmowej.

Przy pamięci krótkotrwałej warto także wspomnieć o pamięci operacyjnej. Dzięki niej dane z pamięci krótkotrwałej są przenoszone do pamięci długotrwałej. Całe zaplecze pamięciowe każdego umysłu to połączenia pomiędzy synapsami w naszym mózgu. Wszystkie informacje, które do nich docierają to tzw. ślady pamięciowe. Jeżeli do konkretnego śladu dołączy bodziec, to powiązania pomiędzy synapsami wzmocnią się. Proces ten jest nazywany regułą Hebba. Im więcej bodźców, tym lepsze zapamiętywanie, dlatego np. ucząc się na egzamin, warto czytać notatki na głos – wtedy nie tylko wzrok, ale także słuch pomoże w ich zapamiętaniu.

Jedną z najważniejszych struktur w naszej pamięci jest tzw. hipokamp. To dzięki niemu, analizując to, co przeżyliśmy w przeszłości, jesteśmy w stanie w danej chwili planować naszą przyszłość.

3. Pamięć długotrwała

Znajdują się w niej informacje, które dzięki częstemu powtarzaniu zapamiętujemy. Pamięć długotrwała jest przez nas najbardziej eksploatowana w trakcie nauki szkolnej i na studiach. To właśnie dzięki niej pojawiło się utrwalone w żargonie studenckim zjawisko „3 Z” – zakuć, zdać, zapomnieć. Zjawisko to pojawia się, gdy przez pewien czas powtarzamy informację, aby w określonym momencie już jej sobie nie przypominać. Kiedy jednak powtarzamy pewne sytuacje, umiejętności i wspomnienia, będą one tkwiły w naszych umysłach przez długie lata.

Pamięć długotrwała dzieli się na kilka poziomów. Przede wszystkim na pamięć deklaratywną, którą jesteśmy w stanie wyrazić słowami oraz pamięć niedeklaratywną, której nie umiemy opisać za pomocą słów. Pamięć deklaratywną dzieli się z kolei na pamięć epizodyczną i semantyczną. Epizodyczna jest takim rodzajem pamięci, który obejmuje wszystkie te sytuacje, w których sami braliśmy udział. Pamięć semantyczna to z kolei cała nasza wiedza o otaczającym nas świecie. Pamięć niedeklaratywna dzieli się na pamięć proceduralną, czyli nasze ruchy i nawyki, odruchy, czyli reakcje na bodźce zewnętrzne oraz przyzwyczajenia.

Co ciekawe, w trakcie całego swojego życia każdy z nas jest w stanie wykorzystać maksymalnie 6% możliwości naszej pamięci. Warto więc maksymalnie wykorzystać swój potencjał, trenować swój umysł i wspomagać pracę mózgu. Wystarczy codziennie wykonywać tzw. treningi pamięci, a także poprawiać koncentrację, np. dzięki wyciągowi z miłorzębu japońskiego.