Zaburzenia emocjonalne u dorosłych i dzieci – przyczyny, objawy, leczenie

Zaburzenia emocjonalne u dorosłych i dzieci są dość powszechne. Charakterystyczne dla nich jest to, że mają zróżnicowane objawy oraz patogenezę, wszystkie jednak w jakiś sposób obniżają komfort codziennego funkcjonowania. Co ukrywa się pod tym pojęciem? Jak sobie radzić?

1. Co to są zaburzenia emocjonalne?

Zaburzenia emocjonalne to stany dysfunkcji o charakterze afektywnym i behawioralnym, które obejmują wahania nastroju, sposobu myślenia i działania tak dorosłego, jak i dziecka. Choć tworzą różnorodny katalog, mają jedną cechę wspólną: utrudniają normalne funkcjonowanie i obniżają komfort życia.

Przykłady zaburzeń emocjonalnych to wycofanie społeczne, skrępowanie, nieśmiałość, smutek, ale również nieadekwatne, przekraczające ustalone normy zachowanie, lęk przed separacją w dzieciństwie, zespół stresu pourazowego (PTSD), zaburzenia lękowe w postaci fobii czy lęk społeczny, depresja, bulimia czy anoreksja.

2. Zaburzenia emocjonalne – przyczyny

Przyczyny zaburzeń emocjonalnych są bardzo różne, ponieważ obejmują czynniki biologiczne czy środowiskowe. Najczęściej odpowiadają za nie:

Zobacz film: "Produkty, które poprawiają nastrój"

• choroby układu nerwowego,
• zaburzenia poziomu neuroprzekaźników odpowiedzialnych za nastrój oraz działanie, takich jak serotonina, noradrenalina czy dopamina,
• uszkodzenia, zaburzenia funkcjonowania, wady budowy struktur mózgu, w tym tzw. odpowiedzialnego za emocjonalność układu limbicznego, czyli jądra migdałowatego i hipokampu oraz wzgórza, podwzgórza i kory czołowej,
• niedobory witamin z grupy B, zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej oraz równowagi kwasowo-zasadowej,
• choroby somatyczne,
• uwarunkowania genetyczne, czyli biologicznie dziedziczona skłonność do zaburzeń emocjonalnych i innych dysfunkcji psychicznych,
• przykre bądź traumatyczne doświadczenia życiowe, takie jak śmierć bliskiej osoby, wypadek samochodowy, pobicie, upokorzenie,
• konflikty w rodzinie, patologie w rodzinie: przemoc fizyczna i psychiczna, molestowanie seksualne, uzależnienie od alkoholu i narkotyków w najbliższej rodzinie, ale i brak czułości lub nadopiekuńczość, niedostępność lub nadmierna obecność ze strony rodziców,
• trudna sytuacja życiowa, zawodowa lub finansowa zarówno własna czy partnera, jak i rodziców w przypadku dziecka,
• ostracyzm, alienacja, brak akceptacji w środowisku rówieśniczym zwłaszcza u dzieci i młodzieży,
• nadużywanie substancji psychoaktywnych,
• brak poczucia bezpieczeństwa i własnej wartości,
• czynniki osobowościowe, w tym negatywny styl poznawczy, podwyższony lub obniżony poziom lęku, zaniżona samoocena, podwyższony samokrytycyzm.

Zaburzenia emocjonalne u młodzieży, dzieci i dorosłych mogą mieć charakter chorobowy (pojawiają się w przebiegu schorzeń psychicznych, neurologicznych, metabolicznych), ale i osobowościowy oraz sytuacyjny. Bywają związane z różnymi sytuacjami zdrowotnymi i życiowymi. Pojawiają się na przykład w przebiegu choroby Alzheimera, mogą być związane z chorobą alkoholową czy okresem ciąży i porodu.

3. Zaburzenia emocjonalne – objawy

Objawy zaburzeń psychicznych obejmują szerokie spektrum zachowań. Manifestują się jako:

• jąkanie się,
• frustracja, labilność emocjonalna, wybuchy złości,
• nadmierna aktywność lub bierność, brak motywacji, zobojętnienie, nadmierne i trwałe obniżenie nastroju,
• problemy z wyrażaniem uczuć, zbytnia gwałtowność lub nieokazywanie emocji, ostre sytuacyjne reakcje na stres,
• drżenie rąk, napięcia mięśniowe, tiki nerwowe,
• zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, które objawiają się natrętnymi myślami lub uporczywą chęcią wykonywania różnych czynności,
• zachowania aspołeczne; zaburzenia emocjonalne u dzieci wywołują na przykład duże trudności w nawiązywaniu relacji z innymi, co utrudnia proces socjalizacji,
• bóle brzucha, czerwienienie lub bladnięcie twarzy, pocenie się,
• zniesiony lub nadmierny lęk,
• moczenie nocne, czyli niekontrolowane oddawanie moczu w czasie snu,
• mutyzm wybiórczy,
• zaburzenia apetytu,
• problemy ze snem,
• anoreksja – jadłowstręt o podłożu psychicznym, bulimia – nadmierne objadanie się, a następnie zwracanie ledwie przetrawionej treści,
• zaburzenia uwagi, koncentracji czy zdolności poznawczych.

4. Zaburzenia emocjonalne – leczenie

Zaburzenia emocjonalne, które utrudniają codzienne funkcjonowanie, obniżając jakość życia, nie tylko można, ale i trzeba leczyć. Terapia obejmuje kilka metod. Często przebiega dwutorowo. Jednym z rozwiązań jest psychoterapia. Na przykład terapia psychodynamiczna pozwala poznać przyczyny niepokojących objawów, zaś terapia behawioralno-poznawcza pomaga nauczyć się oraz wprowadzić w życie sposoby radzenia sobie z nimi.

Bardzo ważna jest także psychoedukacja, czyli przekazywanie wiedzy na temat zaburzeń i sposobów radzenia sobie z nimi tak pacjentowi, jak też jego najbliższym.

W niektórych przypadkach, w celu ustabilizowania leczenia, wdraża się leki. Jest to działanie mające na celu złagodzenie objawów, nie jest to jednak działanie przyczynowe pozwalające na wyleczenie pacjenta. W zależności od postaci zaburzeń emocjonalnych, stosuje się leki przeciwpsychotyczne, (tzw. neuroleptyki), leki przeciwdepresyjne, leki przeciwlękowe i uspokajające oraz beta-blokery.