Mąż bije żonę

Przemoc w rodzinie to wciąż temat tabu. Maltretowane kobiety wstydzą się mówić o swoim domowym piekle, więc wszystko rozgrywa się w czterech ścianach. Sąsiedzi wolą nie interweniować ani nie mieszać się w „sprawy małżeńskie”. Przyzwolenie społeczne albo ignorancja problemu tylko umacniają tyrana w siłę. Co się dzieje w psychice dręczonej kobiety? Co czują dzieci? Czy rzeczywistość, gdy mąż bije żonę, można uznać za formę małżeńskiej awantury? Jak przeciwdziałać przemocy domowej?

1. Przemoc domowa

Rodzina powinna być oazą spokoju, stabilizacji, bezpieczeństwa i miłości. Niestety, jak wskazują dane CBOS z 2002 roku, co ósma kobieta w Polsce przyznaje się, że co najmniej raz została uderzona podczas małżeńskiej kłótni przez swojego partnera. Według Amnesty International, przemoc domowa wobec kobiet to najczęściej zgłaszane przestępstwo. Mężczyźni wykorzystują swoją przewagę nad kobietami, dopuszczając się agresji, dominacji i działań destrukcyjnych, które w obrębie rodziny powodują poważne szkody dla wszystkich jej członków, szczególnie tych najmłodszych.

Przemoc psychiczna w rodzinie to problem natury prawnej, moralnej, psychologicznej i społecznej. Polega na poniżaniu, stosowaniu obelg, wyzywaniu, grożeniu, czyli agresji słownej. Inne nadużycia, których może dopuścić się małżonek wobec swojej partnerki, to:

• przemoc fizyczna – bicie, duszenie, przypalanie, zadawanie bólu i różnych obrażeń ciała,
• przemoc seksualna – gwałt małżeński, zmuszanie do zbliżeń intymnych,
• przemoc emocjonalna – destruktywna krytyka, psychiczne naciski, np. poprzez dąsanie się, upokarzanie ofiary, brak szacunku, kłamstwa, niedotrzymywanie obietnic czy brak wsparcia przy dzieciach,
• przemoc ekonomiczna – zabieranie lub ograniczanie dostępu do pieniędzy, szczególnie gdy mężczyzna (mąż, ojciec) jest jedynym żywicielem rodziny.

W Polsce przemoc w rodzinie jest zjawiskiem powszechnym i dotyczy wszystkich warstw społeczeństwa, a nie tylko środowisk patologicznych. Przemocy fizycznej zawsze towarzyszy przemoc psychiczna, która polega na sprawowaniu przez sprawcę psychicznej kontroli nad ofiarą oraz krzywdzeniu jej przy pomocy oddziaływań psychologicznych.

2. Znęcanie się nad żoną

Przemoc domowa to niestety coraz bardziej powszechne zjawisko w postępowym i cywilizowanym społeczeństwie XXI wieku. Jakimi cechami odznacza się mąż-sadysta? Badania wskazują, że sprawcy przemocy domowej to mężczyźni z kompleksem niższości i poczuciem bezwartościowości. Zazwyczaj obawiają się bycia porzuconym. Część z nich wykazuje zaburzenia osobowościowe, np. cechy charakterystyczne dla osobowości dyssocjalnej. Nierzadko problemem współtowarzyszącym przemocy w rodzinie staje się alkoholizm albo narkomania.

Domowy kat zazwyczaj dąży do izolacji własnej żony od innych, np. rodziny, sąsiadów, przyjaciół. Prowokuje sytuacje, w których kobieta czuje się niezręcznie, np. obraża ją w obecności innych. Wstyd przed byciem upokorzoną powoduje, że kobieta często faktycznie zaszywa się w czterech ścianach, czując się bezsilna i bierna wobec gróźb męża-tyrana. Bezkarny i umocniony w siłę mężczyzna stawia coraz bardziej wydumane i irracjonalne zakazy oraz nakazy, które niejednokrotnie zmieniają się z minuty na minutę, wywołując dezorientację i niepewność małżonki.

Kobieta, która bezustannie doświadcza skrajnego poniżenia i krytyki, zaczyna doszukiwać się winy w sobie: „Musiałam widocznie sobie czymś zasłużyć na takie traktowanie przez własnego męża”. W psychopatologii określa się to zjawisko jako proces wiktymizacji, kiedy przemoc w rodzinie rujnuje całkowicie obraz siebie u ofiary – traci ona poczucie bezpieczeństwa, zaufania do siebie, zaczyna myśleć o sobie w sposób negatywny i za wszystko obwiniać.

Czas i energia ofiary zostają całkowicie zaprzęgnięte w starania o to, by zapobiec wybuchom złości kata, odgadywać jego myśli i spełniać jego zachcianki. Znęcanie się psychiczne nad żoną obejmuje również nakaz totalnego posłuszeństwa we wszystkich dziedzinach życia - od stylu ubierania, przez wychowanie dzieci, po kwestie finansowe. Tyran coraz częściej i gwałtowniej demonstruje swoją siłę. Zmusza kobietę do robienia rzeczy upokarzających bądź wstydliwych, strasząc, że powie o tym znajomym. Ciągła indoktrynacja, „pranie mózgu”, życie w maksymalnym stresie, czuwanie nad samoobroną powodują, że kobieta jest skrajnie wyczerpana i pod względem fizycznym (np. brak snu), i pod względem psychicznym.

3. Przemoc psychiczna w domu

Kłótnia małżeńska zdarza się nawet najbardziej idealnym parom, ale rękoczyny nie są sposobem negocjacji ani rozwiązywania problemów rodzinnych. Regularnie maltretowane i bite żony często wypierają problem: „Przecież ślubowałam na dobre i na złe. Nie mogę odejść”. Trudniej jest jednak tkwić w toksycznym związku, gdy małżonek dopuszcza się przemocy także na dzieciach.

Przemoc w rodzinie funkcjonuje często na zasadzie błędnego koła. Następuje eskalacja złości i gniewu męża. Pojawia się agresja przejawiana przez kata w różny sposób – mężczyzna pije i bije, a kobieta cierpi, po czym następuje tzw. faza miesiąca miodowego. Mąż z obawy, że żona go zostawi, obiecuje poprawę, usprawiedliwia się, zapewnia o swojej miłości, kupuje prezenty itp. Kobieta, żyjąc nadzieją na zmianę zachowania męża, dalej tkwi w patologicznym związku, przynoszącym szkody jej i dzieciom. Dlaczego kobiety tkwią w destrukcyjnych relacjach i nie chcą pomocy z zewnątrz?

Po pierwsze, wstydzą się przyznać do porażki, a po drugie - nie widzą, że problem istnieje, a jeżeli nawet mają tego świadomość, to czują się współwinne i odpowiedzialne, więc niejako narzucają na siebie obowiązek sprostania trudnościom samodzielnie. Poza tym dochodzi wyuczona bezradność. Nawet najbardziej patologiczny związek daje poczucie stabilizacji. Kobiety maltretowane boją się zmian i obawiają się, jak sobie poradzą same z dziećmi przy boku. „Przyzwyczajają się” stopniowo do chorej rzeczywistości, stając się osobą współuzależnioną od agresora. W ten sposób diada kat-ofiara może trwać naprawdę długo i utrwalać patologiczne zachowania.

4. Przemoc w rodzinie a pomoc

U ofiar przemocy psychicznej można rozpoznać specyficzną kategorię zaburzeń emocjonalnych – zespół zaburzeń stresu pourazowego PTSD. Do typowych objawów PTSD zalicza się: paraliż emocjonalny, stany hiperpobudzenia, unikanie bodźców przypominających o traumie, bolesne powracanie śladów doświadczeń urazowych, koszmary senne, bezsenność, przykre wspomnienia i wizje na jawie.

Przemoc w rodzinie to szczególny rodzaj patologii, któremu należy przeciwdziałać - dlatego, że choruje cały system rodzinny, a przede wszystkim niczemu niewinne i bezbronne dzieci. Interwencje powinny polegać na osłabieniu sprawcy i wzmocnieniu ofiary, która ze względu na obniżone poczucie własnej wartości czuje się bezradna i bezsilna. Skutkiem znęcania się nad żoną jest często depresja, myśli samobójcze albo odwrotnie – chęć dokonania zemsty na współmałżonku i zabójstwo.

Trzeba pamiętać, że przemoc w rodzinie, maltretowanie żony i znęcanie się nad dziećmi to przestępstwo ścigane z artykułu 207 Kodeksu karnego. Jeżeli jesteś świadkiem lub ofiarą przemocy domowej, poza kontaktem z policją, która zakłada sprawcy tzw. Niebieską Kartę, możesz zadzwonić na Niebieską Linię (022 668 70 00) – poradnia telefoniczna działa od poniedziałku do piątku w godzinach 14.00. - 22.00. Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie służy pomocą psychologiczną, terapią, wsparciem oraz konsultacjami prawnymi.